Marx hindistan alt kıtasında emperyalizmin rolüne ilişkin analizini geliştirdiği zaman, hintlileri hem emperyalizmin kurbanı olarak hem de kendi kurtuluşlarının potansiyel etkin özneleri olarak görüyordu.
Marx; hindistan'in Moğol,türk İngiliz işgal ini üretim biçiminde devrim yaratacagi olgusu üzerinden İngiltere işgalinin ulusal kurtuluş savaşının maddi zemnini yaratacağı dan yeğ tutuyor. Rusya ozelinden söylersek Marx'ın Rusya da narodikler onculunde gerçekleşebilecek toprak devriminin, Avrupa'da yaşanacak sosyalist devrimlere bir aşama olarak gördüğü gibi, hindistan sorununda da İngiliz işgalini devrimci özneyi yaratma bağlamında yorumluyor.
Bu da çok tartışılan bir konu; Hindistan'daki emperyalizm analizinde Marx'ın, kapitalizmin oradaki üretim ilişkilerini ilerletmesini irdelerken övgüye kaçtığı eleştirilerini çok okudum, pek katılmıyorum; üçüncü dünyacılık, oryantalizm gibi geliyor ama yine de yukarıdaki gibi de hatırlamıyorum.