H. Ali Toptaş bir yazısında yazacağı roman ve okuyacağı kitapları düşündükçe hayatın kısa olduğunu okuyamayacağı birçok kitabın olacağını, bazı kitapların kör noktasında kaldığını bunları ya bir dostunun sayesinde ya da kendiliğinden okuyup gün ışığına çıkardığı kitaplardan söz ediyordu. İlgimi çekmişti bu kitaplar. Bunlardan biri Latin Edebiyatı'nın baş yapıtlarından biri kabul edilen; Marquez, Fuentes gibi yazarlara esin kaynağı olmuş Marquez’e bir arkadaşının "Sen kitap mı yazdığını sanıyorsun bir de bunu oku" diyerek verdiği bu kitabı birçok kez okuduğu âdeta ezberlediği söylenen Pedro Paramo'ydu. Pedro Paramo Juan Rulfo’nun tek romanı Ova Alev Alev isimli bir de öykü kitabı var. Roman Juan Preciado’nun ölmek üzere olan annesine, babası Pedro Paramo'yu bulacağına dair verdiği sözü tutmak üzere Comala'ya gelmesiyle başlar. Comala terk edilmiş bir yer görünümündedir. Bazen sesler duyulmaktadır yollardaki yarıklardan, duvarlardaki çatlaklardan… Kendi aralarında konuşmaktadırlar. İlk başlarda düzensiz birbiriyle ilgisizmiş gibi izlenim oluşturan paragraflarda geri dönüşler, geçişler, ileri sıçramalarla yapılan anlatım anlamlı bir okumayı zorlaştırıyor. Juan Rulfo sanki bir yap-bozu darmadağın etmiş önümüze bırakmış. Parçaları anlamlandırarak bütünü oluşturmaya çalışıyorsunuz. Kişilerle olayları birbirleriyle ilintilendirdikçe işiniz kolaylaşıyor. Kitabın başında sık sık yaptığım geriye dönüşler azaldı. Olayları kişileri kavradıkça merakımın artması itici bir güç oldu kitabı okumamda. Bu noktadan sonra sürükleyici bir kitap diyebilirim. Parçalar tamamlandıkça ortaya acı bir fotoğraf çıkıyor: Bu kadar dağınık, karmaşık, gerçeklik ile gerçeküstülüğün iç içe geçtiği anlatımın sonucunda ortaya çıkan anlamlar sarsıcı, üzücüydü. Pedro Paramo beklediğim gibi iyi bir karakter değilmiş. “Nefretin ta kendisi. Nefretin ta kendisidir o.” diyen kişi doğru söylemiş. Paramo babasından kalan borçları kapamak için Juan’ın annesiyle evlenerek kötülüklere başlıyor. Köylülerin topraklarını elinden alan, yoluna çıkan her engeli zalimce yok eden biri. Düğünde babasını öldürenin kim olduğunu bilmediğinden tüm düğünde olanlara ateş edebilecek kadar acımasız bir toprak ağası. Topraklarındaki birçok kadınla ilişki kuruyor bu ilişkilerden birçok gayrimeşru çocuğu var tanımıyor bile onları. Meksika devrim hareketlerinin yaşandığı yıllarda geçiyor kitaptaki olaylar. Bununla ilgili bir bölüm de yer alıyor kitapta. Pedro Paramo parasıyla rahibe günahlarını bağışlatabiliyor, satın aldığı adamları sayesinde kanunları kendisi koyuyor insanlara istediklerini yaptırıyor, karşı koyanları acımasızca cezalandırıyor. Yoksulluğun Comala’da yol açtığı büyük bir ahlaki çöküş, çürümüşlük yaşananları ağırlaştırıyor. Çocukluk aşkı olan Susanna da onun hastalıklı sevgisinden payını alıyor. Değdiği her yeri yakıyor Paramo. Bu romanın Juan Rulfo’nun yaşamından izler taşıdığını okudum, Pedro Paramo, yazarın dedesinin kitaba yansıması. Juan Preciado da kendisinin. Aynı zamanda bir fotoğrafçı olan yazar sanki metinleri yazmamış da bir fotoğraf makinesinin vizöründen yakaladığı kareleri deklanşöre basarak dondurmuş, baktığınızda içinizde acı bir tortu bırakan kareler… yoksulluğun Comala’da yol açtığı ahlaki çöküş, çürümüşlük içinde yaşananları artık bu dünyaya ait olmayan seslerden işitmek, acılarının hala devam ettiğini fark etmek sarsıcı ve üzücüydü. Hem biçem hem de kurgu mükemmel bir şekilde bütünleşmiş. Büyülü gerçeklik ve gerçeklik iç içe. Okuma bitince kendini daha çok duyumsatan gerçeklik. Kör Baykuş, Dönüşüm, Dava’da –okuduklarımdan- olduğu gibi anlamlandırmak için çaba gerektiren kitaplardan biri. Latin Amerika Edebiyatının bu usta kalemi ve eseriyle tanışmak çok güzeldi. Okuyacak olan arkadaşlara şimdiden iyi okumalar…