BURHAN (İSPAT)
İspat, kesin sonuç elde etmek için kesinlik taşıyan öncüllerden oluşturulan bir kıyastır (akıl yürütme, çıkarım). Kesinlik taşıyan öncüller ise altı kısımdır:
-Evveliyyât (önsel bilgiler, aksiyomlar):
Bir, ikinin yarısıdır.
Bütün, parçadan daha büyüktür.
-Müşâhedât (gözlemler):
Güneş aydınlatıcıdır.
Ateş yakıcıdır.
-Mücerrebât (deneyimler):
Sakmunya safrayı gidericidir.
-Hadsiyyât (sezgiler):
Ayın ışığı, Güneşten alınmadır.
-Mütevâtirât (doğru haberler):
Muhammed (a.s) peygamberlik davasında bulundu ve mûcize gösterdi.
-Kıyası kendinde önermeler:
Zihinde mevcut olan “iki eşit parçaya bölünme” ilişkisi gereğince “dört çifttir” dememiz gibi.
CEDEL (DİYALEKTİK)
Bu, yaygın olarak bilinen öncüllerden oluşan kıyastır.
HATÂBE (RETORİK)
Bu, kendisine güvenilen bir kişiden alınıp kabullenilmiş yahut tahmine dayalı öncüllerden oluşan kıyastır.
ŞİİR (POETİK)
Ruhun rahatlamasına veya sıkılmasına yol açan öncüllerden oluşan kıyastır.
MUĞÂLATA (SOFİSTİK)
Bu, kesin doğru/gerçek olana veya yaygın olarak bilinene benzer öncüllerden yahut önyargıya/kuruntuya dayalı yalan/yanlış öncüllerden oluşturulan kıyastır.
Oysa (mantıkta) güvenilir olan sadece burhan'dır. Bu husus risâlenin sonu olsun.
Sayfa 91 - Kıyas çeşitleriKitabı okudu
·
31 görüntüleme
"نحن أبناء الدليل نميل حيث يميل"
"Biz delilin çocuklarıyız o nereye meylederse biz de oraya meylederiz."
Nesrü'l Cevâhir..
Sözün bir benzeri;
"نحن ندور مع الدليل حيث دار"
el-Elbani
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.