Akış
Ara
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol
Gönderi Oluştur
Alışveriş
Keşfet
Kitaplar
Yazarlar
Okurlar
1000Kitap Android UygulamasıÜCRETSİZ – Google Play'den indirin
1000Kitap iOS UygulamasıÜCRETSİZ – App Store'dan alın
ŞartlarGizlilikTopluluk KurallarıHakkımızdaReklam VerinİletişimKütüphanecilerDizinlerÇerez Politikası
©2024 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.36.27
Gönderi
‘Vietnam Efsaneleri/ Vietnam Söylenceleri’
Dikkat: Tatkaçıran/oyunbozan içerir.
‘Vietnam Efsaneleri/ Vietnam Söylenceleri’
Ulaş Başar Gezgin
Özellikle Avrupa masallarında çocuklara içten içe sunulan iletilerin pek hoş olmadığının, Zehra İpşiroğlu’nun bir yazısını okuduktan sonra iyice farkına varmıştım. Masaldaki çocuklar, canavarları/ cadıları/ üvey anneleri, kısacası kötü kişilikleri kandırarak anlatıyı noktalıyor, hatta kimi masallarda kötü kişilikleri kazana atıyorlardı. Özellikle üveylik kavramı üstüne de doğru bulamayacağımız varsayımları olduğunu görürüz bu öykülerin.
Kuşkusuz, aktardığımız eleştiri noktaları, tüm Avrupa kökenli masallar için geçerli değil. Yine de, insan, “aynısı, Avrupa kökenli olmayan masallar için de geçerli mi? Diğer masallar da çocukları alttan alta üçkağıtçılığa mı özendiriyor?” gibi soruları sormadan edemiyor. Hele de, geceleri masal anlatacağınız bir yavrunuz varsa, bu soruların yanıtsız kalması olanaksız.
İşte aklımızda bu soruyla açıyoruz sayfalarını 1997 basımı ‘Vietnam Efsaneleri/ Vietnam Söylenceleri’nin. Söylencelerde, onurlu olmanın, insancıl olmanın özendirildiğini görüyoruz. Örneğin, ‘Ejder Kralın Öyküsü’nde, oduncu Cahn, baltasını nehre düşürür; nehir kıyısında sızlanır; o sırada sudan ejder kral çıkar; ne olduğunu sorar; Cahn, saygılı bir biçimde durumu anlatır; ejder kral suya dalar; bir altın balta çıkarıp altın baltanın Cahn’ın olup olmadığını sorar; Cahn, olmadığını söyler. Ejder kral yeniden dalıp bu kez gümüş bir balta çıkarır; Cahn, bunun da kendisinin olmadığını söyler. Ejder kral son kez dalar ve Cahn’ın demirden olan baltasını çıkarır. Cahn, baltayı alır; Ejder kral, Cahn’ın doğruluğundan etkilenir ve altın ve gümüş baltaları da yanında verir.
Cahn, baltaları satar, varsıl olur. Komşusu bunu kıskanır, işin içyüzünü öğrenir ve nehre gider, baltasını suya atıp dövünmeye başlar. Ejder kral çıkınca, O’na, lanet olası nehrin baltasını kaptığını söyler; suya dalan Ejder Kral, altın baltayı su yüzüne çıkardığında, komşu, altın baltanın kendisine ait olduğunu söyler. Bunun üzerine Ejder Kral, altın baltayı vermek üzere uzatır ve baltayı, baltayı yaşamı pahasına tutmakta ısrar eden komşuyla birlikte suların derinliklerine gömer…
Ama öte yandan, Vietnam söylenceleri, baskı gördüğünde tepkisiz kalan bir insan kipçiği de önermiyor. Varkalım için, gerektiğinde, akıl da kullanılıyor hile de yapılıyor: Örneğin, ‘Kaplan Nasıl Çizgili Oldu?’ masalında, ormanlar hakanı kaplan, mandayı önüne katmış da tarla süren insanı görür; “bu işte bir bit yeniği var” deyip gizlice onları izler; insan gittikten sonra mandaya yaklaşır; ona insanın nasıl olup da manda gibi güçlü bir hayvana boyun eğdirdiğini sorar. Manda, insanda, ‘akıl’ adlı bir silah olduğunu söyler. Kaplan, bunun üzerine insanı bulur; üzerine saldırır; “senin ‘akıl’ diye bir silahın varmış. Onu bana vereceksin!” der. İnsan, silahın köyde olduğunu söyler ve kaplana, silahı almak için birlikte köye gitmeyi önerir ve fakat uyarır: köylüler, insanın yanında kaplanı görürlerse onu taşlayacak ve mızraklayacaklardır. İnsan, bu nedenle, kaplana, kendisini mandanın yanında beklemesini önerir ve fakat, kaplanın, kendisinin yokluğunda mandaya saldırıp yiyebileceğinden korktuğunu belirterek, bunu önlemek için, kaplanı ağaca bağlamanın en doğrusu olacağını söyler. Kaplan, insanın kendisini ağaca bağlamasına izin verirse; insan gidip silahı köyden getirecektir. Kaplan kabul eder; insan, kaplanı ağaca bağlar bağlamaz onunla dalga geçer, “biz insanlar, aklımızı, en önemli silahımızı kafamızda taşırız” der ve öğle yemeğini pişirmek için ateş yakar. Ateş, yanlışlıkla kaplanın bağlı olduğu ipe sıçrar; kaplan, ipi yanar yanmaz, büyük bir korkuyla, arkasına bakmadan, ormanın derinliklerinde kaybolur ama o günden, bedeninde yanık izleri kalır. Kaplanlar bu nedenle çizgililerdir.
Vietnam tarihinin çoktanrılı geçmişine gönderme yapan söylencelerde ise, oldukça parıltılı ve yaratıcı ötegönderimlerle (mecaz, metafor, eğretileme) karşılaşırız. Budacı döneme uzanan söylencelerde ise, insanın doğayla çekişmesinin, uygarlaşma çabasının kısa bir dökümünü görürüz (bkz. ‘İnsan ve Kötü Ruh’ adlı söylence); geleneksel kaplumbağa-tavşan yarışı anlatımının Budacı bir sürümünü görürüz (bkz. ‘Kaplumbağa Tapınağa Nasıl Geldi’ adlı söylence) ve söylencelerin çoğunda, günümüz yazarlarından çıkmaymış gibi bir kurgu ustalığı olduğunu ayrımsayıp şaşkına döneriz…
Sanırım bu kadarı yeterli olur şimdilik. Ben, çocuğuma, üçkağıtçılığı özendiren Avrupa kaynaklı masalları değil ‘Vietnam Söylenceleri’ni okuyacağım. “Belki siz de çocuğunuza bu söylenceleri okumak istersiniz” diye kaleme aldım bu yazıyı…
İlgilisine Kaynak:
Honzak, Müllerova ve Zakova. (1997). Vietnam efsaneleri: Vietnam söylenceleri (çev. Esra Bilal). İstanbul: Okyanus.
Kaynak: Gezgin, U. B. (2017). Anlatıbilim Açısından Roman, Öykü ve Masal İncelemeleri (2000-2017) [Novel, Story and Fairy Tale Analyses through Narratology].
ANLATIBİLİM AÇISINDAN ROMAN, ÖYKÜ VE MASAL İNCELEMELERİ (2000-2017)
Prof.Dr. Ulaş Başar Gezgin
Yazında Ezilenler ve Ezilenlerin Yazını
1. Marksist Açıdan Türk Romanı.
2. Sovyet Türkologlarının Gözüyle Türk Yazını.
3. Yaşar Kemal’i Yaşar Kemal Yapan 6 Özellik.
4. ‘Boynu Bükük Öldüler’: İlk Yılmaz Güney Romanı.
5. Yıllar Sonra Yeniden Genç Gorki ve Arabesk.
6. İvan İvanoviç Var mıydı Yok muydu?
7. Bulgaristan Hatırası Bir Marksist Türkolog: İbrahim Tatarlı
Sabahattin Ali Yazını
8. Anlatıbilim Açısından Kürk Mantolu Madonna.
9. Merhum Marko Paşa’nın Size Çok Selamı Var.
10. ‘Değirmen’de Sabahattin Ali Öykücülüğü.
11. ‘Kağnı’da Sabahattin Ali Öykücülüğü.
12. ‘Yeni Dünya’da Sabahattin Ali Öykücülüğü.
13. ‘Sırça Köşk’te Sabahattin Ali Öykücülüğü.
14. ‘Ses’te ve ‘Esirler’de Sabahattin Ali Öykücülüğü.
Gülmece ve Hiciv Anlatıları
15. Muzaffer İzgü Öykücülüğü: Azrail’den Bir Namussuz’a.
16. Gülmece yazarı olarak Hasan Hüseyin: ‘Made in Turkey’.
17. ‘Bay Düdük’ (1958).
18. Bir Heccav Olarak Ümit Yaşar Oğuzcan.
Çokkültürlü Yazın Çokkültürlü Toplum
19. Türk Yazınında ‘Etnik Öteki’ İmgesinin Açımlanmasına Giriş Olarak Hüseyin Rahmi Yazını ve “Yankesiciler” Adlı Öykü.
20. Çokkültürlü Toplum Çokkültürlü Öykü: Sait Faik Öykücülüğünde Ermeni İmgesi.
21. Saroyan Öykücülüğü ve Yetmiş Bin Süryani.
Masallar ve Efsaneler
22. Eskimeyen Bir Yazın Evreni: 30 Yıl Sonra Yeniden Behrengi.
23. Ferçler ve Zebler: ‘Binbir Gece Masalları’ Üstüne Bir İçerik Çözümlemesi Denemesi
24. ‘Masalın Aslı’.
25. ‘Vietnam Efsaneleri/ Vietnam Söylenceleri’.
26. Tibet Masalları.
Vietnam ve Tayland Yazını
27. ‘Direnme Savaşı’: Direnenlerin Tarafından Vietnam-Amerikan Savaşı.
28. ‘Şafakta Kazandık Zaferi’.
29. Bir Vietnam-Amerikan Savaşı Romanı: Gök Cephesi
30. Siyam Romancılığı Bağlamında Romanda Gerçeklik Sorunu.
31. Siyamlı Romancı Siburapha’nın Yaşamı.
32. Siyamlı Şair Sunthorn Phu’nun 'Phra Abhai Mani' Adlı Yapıtındaki Anlatının Özeti ve Değiniler.
Türkiye Yazını, Türkçe Yazın
33. Öykücü Yönüyle Ahmet Cemal’i Anarak.
34. Torik Akını: Az, Öz, Akıcı, Okunası
35. İstanbul Öyküleri.
36. Onyıllar Sonra ‘Vatandaş’ı Yeniden Okumak
37. Ölü Çiçekler Müzesi’nde Gezinti.
38. ‘Uzaklara Mektuplar’.
39. Ali Rıza Arıcan Öykücülüğü
40. Puslu Kentin Mavisi: Modern Çin’den Öyküler.
Taylan Kara Yazını
41. Poe’nun Kuzgunu: Derinden ve Uzun...
42. ‘Böyle de Buyurabilirdi Zerdüşt’: Hiççi Bir Başarı Öyküsü.
43.‘Vasatlığa Giriş Dersleri’: Yine de İnsana Dair.
44. Vasat Edebiyatı 101: Mizahla Polemik Arasında.
Ütopya Anlatıları
45. Uzaklaşan Ütopya ve Distopyalaşan Dünya.
46. Devrim Öncesi Edebiyatında Ütopya: Kızıl Yıldız (1908) Örneği.
İranlı Öykücüler
47. İranlı Öykücüler: Hem Yakın Hem Yakın (1-4).
48. Çağdaş İran Yazınının Öncüsü Sâdık Hidâyet (1-4).
Avrupa Yazını
49. Fransız Yazınında Bir ‘Muhalif Yazar Miti’ni Sorgulamak: Marguerite Duras.
50. (Ölüm Yıldönümünde) Jose Saramago’yu Anarak...
51. Bilişsel Bilimlere İlişkin Bir Roman: ‘Düşünce Balonları’
Diğer Yazılar
52. Darüşşafaka ve İmkansız Hayatlar.
53. Endonezya’dan Bir Öykü: ‘Kral, Cadı ve Papaz’.
54. Azerbaycan’dan Bir Öykücü: Anar.
55. ‘En-Dor’a Giden Yol’.
56. İki Çocuk Öyküsü: ‘Başka Karıncalar Diyarı’ ve ‘Yerle Gök Arasında’
57. Defterde Kalan Borges (1899-1986) Dipçeleri.
58. Latin Amerika’nın Çatık Kaşları: Bir Cehennem Ağacı Olarak Muz Ağacı.
59. Başka Dünyalar Açısından Nobel Yazın Ödülü’ne İlişkin Değiniler.
Gezgin Yazını
60. Ulaş Başar Gezgin’le Yeni Romanı Üzerine (Söyleşi).
61. Babasız Bir Roman Kişiliği Yaratmak (Söyleşi).
·
74 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.