Akış
Ara
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol
Gönderi Oluştur
Alışveriş
Keşfet
Kitaplar
Yazarlar
Okurlar
1000Kitap Android UygulamasıÜCRETSİZ – Google Play'den indirin
1000Kitap iOS UygulamasıÜCRETSİZ – App Store'dan alın
ŞartlarGizlilikTopluluk KurallarıHakkımızdaReklam VerinİletişimKütüphanecilerDizinlerÇerez Politikası
©2024 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.36.26
Gönderi
HOMEROS'UN DEHASI: ODYSSEIA DESTANININ ARKA PLANINDAKİ BİLİM
Batı edebiyatının en eski eserlerinden biri olan Homeros'un Odysseia'sı Yunan kahraman Odysseus'un Truva Savaşı'ndan sonra on yıl süren eve dönüş yolculuğu esnasındaki maceralarını anlatır. Bazı bölümler gerçek olaylara dayansa da, garip canavarlar, korkutucu devler ve güçlü büyücülerle karşılaşmaların tamamen kurgu olduğu düşünülmektedir.
Ancak bu efsanelerde gözle görünenden fazlası olabilir mi?
Destandan ünlü bir bölüme bakalım. Uzun yolculuğunun ortasında Odysseus ve tayfası kendilerini esrarlı ada Aiaia'da (Tanrıça Kirke'nin adası) bulurlar. Aç ve bitkin düşmüş adamlardan bazıları, çok güzel bir kadının içeri şaşaalı bir şölene davet ettiği görkemli bir eve rastlar. Elbette bunların hepsi gerçek olamayacak kadar güzeldir. Aslında kadın kötü büyücü Tanrıça Kirke'dir ve askerler masasında doyana kadar yedikten sonra, değneğini sallayarak onları hayvana çevirir.
Şans eseri adamlardan biri işkillenip, içeri girmemiştir. Adam (Eurylokhos) Odysseus'u bulur ve ona tayfasının durumunu anlatır:
''Gidiyorduk, ünlü Odysseus, buyurduğun gibi, çalılar arasında,
bir ev bulduk düzlükte, güzel yapılı,
cilalı taştandı ve açıktı dört bir yanı.
Bir güzel türkü çağırırdı biri içerde,
bir büyük tezgaha gide gele,
bir kadın mıydı bu, yoksa bir tanrıça mı,
seslendi arkadaşlar, hemen çıktı o da dışarı,
açtı parlak kapıları, hepsini çağırdı eve,
onlar da boş bulunup daldılar içeri,
ama ben dışarda kaldım, sezmiştim tuzak kokusu.
Yok oldular gittiler içerde hepsi birden,
bekledim durdum, baktım ne gelen var ne giden.''
(s. 173)
Ancak Odysseus adamlarını kurtarmaya koşarken, haberci tanrı Hermias'a (Hermes) rastlar, Hermes ona önce tılsımlı bir otu almasını öğütler. Odysseus bu öğüde uyar ve sonunda Kirke'yle karşılaşınca, büyüsünün ona etkisi olmaz, onu yenerek tayfasını kurtarır. Doğal olarak yüzyıllardır bu büyücülük ve hayvana dönüştürme hikâyesinin hayal gücünden ötesi olduğu düşünülmedi. Ancak son senelerde, bölümde geçen otlar ve ilaçlarla ilgili ifadeler bilim insanlarının ilgisini çekerek, içlerinden bazılarının mitlerin gerçek deneyimlerin kurgusal ifadeleri olabileceğini öne sürmelerine yol açtı. Homeros'un metninin ilk versiyonları Kirke'nin yiyeceklere zehirli ilaçlar karıştırdığını söyler, böylece tayfa tamamen kendi memleketlerini unutur. Zaten, kitapta da Kirke şöyle nitelendirilir:
''...ot büyücüsü Kirke...''
(s. 174)
Tesadüfen Akdeniz bölgesinde büyüyen bitkilerden biri olan ''boru otu'' adında kulağa masum gelen bir bitkinin etkilerinden biri kati hafıza kaybıdır. Bitki, asetilkolin adı verilen hayati nörotransmitterin yapısını bozan bileşiklerle de yüklüdür. Böylesine bir bozulma canlı halüsinasyonlara, garip davranışlara gerçekle düşü ayırt etmekte güçlüğe, insanları hayvanlara dönüşmüş olduklarına inandıracak türden şeylere sebep olabilir ki bu aynı zamanda Kirke'nin büyücü değil, aslında yerel bitkileri yüksek etkiyle kullanmayı bilen bir kimyager olduğunu akla getirir. Ancak boru otu hikâyenin sadece bir kısmı. Odysseia'daki çoğu malzemenin aksine, metinde Hermias'ın Odysseus'a verdiği otun olağan dışı şekilde ne olduğu belli. Tanrıların "Moly" dediği otun, orman koyaklarında bulunduğu, kökünün kara, çiçeğinin ise süt kadar beyaz olduğu anlatılır.
''Çiçeği sütbeyazdı, kökü kapkara,
ona 'molü' derlerdi tanrılar arasında...''
(s. 175)
Kirke'yle ilgili bölüm gibi, "Moly"nin yüzyıllar boyunca spekülatif bir uydurma olduğu düşünüldü. Ancak 1951'de Rus farmakolog Mikhail Mashkovsky, Ural Dağları'ndaki köylülerin çocuk felcinden muzdarip çocukları iyileştirmek için süt beyazı çiçekleri ve kara bir kökü olan bir bitki kullandığını keşfetti.Adı kardelen olan bu bitkinin nörotransmitter asetilkolinin bozulmasını önleyerek sadece çocuk felci değil, aynı zamanda Alzheimer gibi diğer hastalıkların da adı verilen bileşikleri içerdiği ortaya çıktı. 12. Dünya Nöroloji Kongresi'nde doktor olan Andreas Plaitakis ve Roger Duvoisin ilk kez Hermias'ın Odysseus'a verdiği bitkinin aslında kardelen olduğunu iddia ettiler. Homeros zamanında insanların anti-halüsinasyon etkilerini bildiklerine dair çok fazla direkt bir kanıt olmasa da, 4. yüzyılda Yunan yazar Teofrastos'un "Moly"nin zehirlere karşı panzehir olarak kullanıldığını belirten bir metni bulunmaktadır. O zaman bütün bunlar Odysseia'daki Odysseus, Kirke ve diğer karakterlerin gerçek olduğu anlamına mı geliyor? Tam olarak değil. Ancak antik hikâyelerin önceden düşündüğümüzden daha fazla gerçek öge barındırabileceğini akla getiriyor. Çevremizdeki dünyayı daha fazla öğrendikçe, çağlar boyunca mitler ve efsanelerin içinde saklı olan bu tür bilgilerin bir kısmını ortaya çıkarabiliriz.
Ben kitabı yanımda Mitoloji Sözlüğü'nü bulundurarak okudum, sizin de böyle okumanızı tavsiye ederim. Çünkü kitapta o kadar çok özel isim var ki! Zaten hem İlyada'nın sonunda, hem de Odysseia'nın sonunda ''kitabın içinde geçen isimler'' var. 1000'den fazladır bence iki kitabın toplamı. Düşünün, biz bile kitabı sözlük aracılığıyla okuyoruz, yine de bazen bazı kişileri unutuyoruz. Siz bir de Homeros'u düşünün! Hem Yunan Mitolojisi'nin temelini atmak, hem bu kadar ismi akılda tutup kurguya çevirmek, hem -yukarıda anlattığım gibi- sahip olduğun bilgiyi kurguya kurguya eklemek ve yazılacak olan neredeyse tüm kitapları etkilemek kolay iş değil doğrusu; şüphesiz, Homeros bir dâhi (tabii onu yaşamış biri olarak kabul ediyorum).
Bir de kökeni mitolojiden gelen ve bizim hâlâ kullandığımız şeyler var: Mesela ''Okyanus'' dediğimiz büyük denizler ''Okeanos tanrı''dan, mitolojiden gelir, gezegen isimleri mitolojiden gelir, (Zeus'un Roma mitolojisinde ismi Jupiter'dir, Hades'in latince ismi Mars'tır... Her gezegenin ismi Yunan Mitolojisi'nde bir tanrıdır) ''Narsisizm'' adı verdiğimiz psikoljik terim ''Narkissos (Narcissus)'' mitinden gelir, ''eko'' dediğimiz ses yankıları mitolojiden gelir, hermafrodit (çift cinsiyetli) dediğimiz biyolojik terim de mitolojiden gelir... Buna birçok örnek verilebilir.
Faydam dokunduysa ne mutlu bana. Keyifli ve verimli okumalar.
KAYNAKÇA VE ÖNERİ VİDEOLAR:
1- youtube.com/watch?v=8Z9FQxc...
2- youtube.com/...CVo225pUaSA&...
··
247 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.