Spinoza'nın okuyucusuna, doğru düşünme ve gerçek bilgiyi öğrenmede gidilecek yolu basamak basamak öğreten bir yaklaşımla ve panteizmin bilgi - doğa - zihin denklemi çerçevesinde yazdığı düşünce edimi kitabı. Spinoza bir öğretmen edasıyla kaleme aldığı bu eserinde varlık ve bilgi problemlerini ele alıyor. Bu noktada bilginin ve varlığın bir bütünsellik içinde olduklarını, o bütünsellikte gelişip, gerçeğe ulaştığını söyler. Spinoza felsefesinde doğa-tanrı dengesinin kurulu olduğunu ve bütünsellik anlamında bu denklemin insan yaşamına doğrudan etki eden bir yapısı olduğunu hatırlayacak olursak aklın bu yönlü ıslahı ile insan mutlu olmaya erişebilir der. Gündelik yaşamın dertleri ve gereksiz sorunların bir kenara atılması ve gerçek bilgiye, mutluluğa ulaşmada doğaya dönüş vazgeçilmez bir yoldur. Bu anlamda Nietzsche'nin vazgeçemediği doğa yürüyüşlerini hatırlamak gerekmektedir. Bu açıdan da bir benzeşme var. Spinoza bilgi kuramını her ne kadar Descartes etkisi altında kurmuş gibi görünse de kartezyen dualizmi aşmış, zihinsel ve fiziksel dünyanın bir gerçeğin iki farklı yüzü olarak yorumlamıştır. Bu nedenle Spinoza tanrı-doğa denkleminden hareketle bilgi kuramını geliştirir. Başta da belirttiğim gibi, insanı, basamak basamak hakikate ulaştırmak amacında olduğundan bilgiyi de yine bu basamak modeline göre sınıflandırmış ve ilk olarak akıl bilgisini işlemiştir. Akıl bilgisi tecrübe ve derslerden çıkardığımız sonuçlardan, aile ve okuldan aldığımız eğitime kadar edinilmiş olan bilgidir. Burada yeteri düzeye gelmiş olan insan ikinci basamağa geçerek bilimsel bilgi ile tanışır. Suyu 80 derecede kaynatmaya çalışan insanın bunu tecrübe ettikten sonra edindiği 100 derecede kaynadığı tespiti gibi bilimsel bilgi, gereksiz bilgilerin ve yanlışların atıldığı, hakikate yakın bilgilerin edinmeye başladığı alandır. Son basamak ise sezgisel bilgidir Spinoza'da. Temel derdi insan varlığının kurtuluşu ve özgürlüğü olduğu için bilimsel bilginin işleneceği alanı oluşturması gerekti. Bunu ise sezgisel bilgiyle yapmaktaydı. İkinci basamakla sadece neden-sonuç bilgisinde kalındığı için doğanın tam olarak anlamlandırılamayacağını söyleyerek sezgisel bilgi ile insanın ölümlü bir canlı olduğunu fark etmesi, doğanın sürekli var olacağı, edebilik kavramı içerisinde bilgiyi yeniden edinmesi durumunu anlatmaktadır. İşte aklın ıslah edilmesiyle böyle bir paradigma kurmuştur Spinoza. Panteizme merak duyanların okumadan geçmemesi gereken kitaplardan.

Aklın Islahı Üzerine Bir İncelemeBaruch Spinoza · Alfa Yayınları · 2022626 okunma

··

333 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.