Kitaptan bir alıntı ile başlamak istiyorum; Biz kör olmadık, biz zaten kördük , Gören körler mi , gördüğü halde göremeyen körler mi? Son sayfada bütün kitabı bir anlamda özetliyor yazar 1995’te kaleme alınan ve 1998 yılı Nobel Edebiyat Ödülünün sahibi olan roman, yazarın en ünlü romanlarından biridir. Sıralı cümleler hâlinde verilen diyalog akışı; isimsiz karakterlerin yönetimi örneğin ilk kör, doktor, dokturun karısı gibi hitaplanmış kahramanlar ve sıra dışı kurgusuyla hem dil ve anlatım hem de içerik yönünden oldukça özgün bir yere sahiptir. Her şey, trafikte ansızın her tarafı bembeyaz gören bir adamla başlar. Onunla temasa geçen ve bu hastalığı taşıyan herkese temasa geçen insanlar kısa bir süre sonra kör oluyorlar ama beyaz bir körlük buna beyaz felakat ismini veriyorlar. Açıklanamayan bir salgının taşıyıcıları ilan edilerek kent yönetimi tarafından karantinaya alınır. Bunun için, eskiden akıl hastanesi olarak kullanılan bir bina seçilmiştir. Nitekim Saramago’nun, toplumsal bir kaosun başlangıcı olarak böyle bir binayı kullanması boşa değildir. Karantinada kalan kişilerin deneyimledikleri körlük, esasen bir uyanış ve iki yüzlülük, hırsızlık, istsimar, yolsuzluk, ahlaksızlık gibi toplumun iliklerine işlemiş, lakin örtbas edilmeye hatta görmezden gelinmeye çalışan gerçekliklere tutulmuş bir aynadır. Bu aynada ilk defa kendini çırılçıplak gören insanlar, erdemlerini ve ahlaki değerlerini sorgulamaya başlar. Bu soruyu doğuran, karantinaya alınan insanların, onları gözetleyen/gören birinin olmadığı varsayımına sığınarak zamanla tuvalet ve banyo tertibi olmak üzere kişisel bakımlarından başlayarak suç kabul edilen her türlü davranışa karşı duyarsızlaşmaları, hatta çekinmeksizin bu suçların faili konumuna gelmeleridir. Öte yandan insanî yaşayış düzeninin, nezaket ve görgü kurallarının, özden gelip gelmediği sorgulanır. Kör olduktan sonra nezaket kurallarını, kişisel yaşam alanına saygıyı, hijyeni bir kenara bırakan insanlar, yazılı olmayan bu kurallara karşı körleşirler. Bu durum da insanların, aslında sürekli gözetleyen “öteki” bakışlar altında hissettikleri baskı sonucu, yine onlara yönelik bir vitrin oluşturma çabası içinde olduklarını anlatır. Ne ki Saramago böylesi bir durumda insanlığın alacağı vaziyeti yalnızca göstermekle kalmaz, bu gidişatın yoluna bir de soru işareti koyar: Özden gelmediği hâlde toplumsal kabullerle düzen oluşturan bu kurallar, toplum sağlığını korumak için gerekli midir? SEVGİLİ 1K AİLESİ SİZCE: Tüm pislikleri gören tek kişi olarak kalmak mı daha acı, yoksa kör olup çaresiz kalmak mı daha acı