Çağdaş İslami Siyasi Düşünce
Hamid İnayet'in Çağdaş İslami Siyasi Düşünce adlı kitabı, Mısır, İran, Pakistan, Hindistan, Lübnan, Suriye ve Iraklı bazı yazarların 20. yüzyıl içinde hayat bulan siyasi fikirlerini yorumlamayı içeriyor. Anlatım 'düşünce' ile ilgili olup tarih ve sosyolojisi ise arka plandadır.
Kitabın içindekiler kısmına baktığımızda ise, "Şiilik ve Sünnilik: Çatışma ve Uyum" , "Hilafet Buhranı", "İslami Devlet Kavramı", "Ulusçuluk, Demokrasi ve Sosyalizm" ve "Şii Modernizmin Boyutları" konularını içermektedir.
Şii ve Sünni bakış açısından çeşitli olayları yorumluyor. Halifelik ve özellikle mehdilik kavramı da burada bahsedilen konulardan biri. Sünni kesimin çoğunun reddettiği mehdilik olayına Şii ekolün verdiği önem ve bunun için gösterilen çeşitli dayanaklar da yer almaktadır. Şii ve Sünnilik arasındaki temel ayrım Allah, Peygamber ve ibadetler konusunda olmayıp halifelik (ya da imamet) yani İslam ümmetini kim yönetecek düşüncesiyle başlar. İlk halifenin nasıl seçildiği konusuna, iki tarafın farklı bakış açısıyla değinmektedir.
Şii, Sünni ve harici bakış açıları dışında İslam dünyasındaki diğer bakış açılarına da değiniyor. Önemli bir unsur ise Hz. Muhammed'in ölümünden sonra ortaya çıkan durum. Bu durum günümüze de gelmektedir. Halifelik konusu zaten başlı başına bir çözümsüzlük olarak ortada duruyor. Keskin iki kutbun ve bunların da kendi içlerinde yaşadıkları farklı bakış açıları halen devam etmektedir.
Yazar kitabın başında ifade ettiği "tartışalım" fikri doğrultusunda düşüncelerini ifade ediyor. Bu doğrultuda okuyanların hoşuna gitmeyecek, nüans ve çok tartışmalı ifadeler de bulunmaktadır. Hilafet konusu ise başlı başına çok önemli ve ciltler dolusu kitabın yazıldığı (ve yazılacak) bir durum içermektedir. Ama burada özellikle Mısır'da Ali Abdulrazık'ın yayımladığı bir kitaptan hareketle yapılan dini, siyasi tartışmalar ele alınıyor. Reşit Rıza'nın hilafet konusundaki görüşleri ve bundan hareketle İslami devlet nedir, nasıl olmalı tartışmalarına da değiniliyor.
Kur'an ayetlerinin ve Peygamberin sözlerinin huşu içinde dinlenmesinin, bireye ve topluma sağlayacağı fayda ile bu sözlerin ve hükümlerinin yerine getirilmesi veya bunun için yapılacak mücadelenin sağlayacağı faydaya da burada değiniliyor.
Müslüman Kardeşler Hareketi ve Hasan el-Benna'nın düşünceleri doğrultusunda hem Mısır'da hem de tüm İslam aleminde yapılmak istenenler hakkında da bilgi veriyor. Ayrıca Ortadoğu özelinde kitap okuyanlara da bu kısmı öneririm.
Kitap özellikle hilafet ve İslam devleti üzerine yapılan tartışmaları, yazarın da belirttiği gibi sınırlı bir alan içinde gerçekleştiriyor. 19. yüzyıl ve 20. yüzyıl başlarında ortaya çıkan milliyetçilik (ulusçuluk) konusundan hareketle bu durumun İran ve Mısır özelinde karşılığını nasıl bulduğu da anlatılmaktadır.
Mısır, Suriye, İran ve Pakistan'daki, var olan sisteme hem eleştiri hem de çözümler sunan; yeni fikirler ortaya atan kişilerden bahsederken, bunların hem düşüncelerini hem de bu fikirlerin yayılma alanı ve etkisi üzerinde de duruluyor. Hasan el-Benna, Seyyid Kutup; Mısır'da Müslüman Kardeşler, Suriye'de Mustafa Sıbai'nin 'İslam Sosyalizmi' adlı kitabından da bahsediliyor.
Bu kitap, düşünce ve onun felsefesini içerir. O yüzden herkese hitap etmediği gibi okuyanlar da farklı anlamlar çıkarabilir. Zaten amaç da tartışma olması. Akademisyenlere ve üniversite de okuyan kesimlere yönelik bir kitap diyebilirim. Diğer kişiler de okuyabilir, lakin biraz da olsa alt yapı bilgisine sahip olunmasında fayda var. Tamamı yerine parça parça anlaşılan, kabul edilen, fikir yürütülen veya reddedilen kısımlar olabiliyor. Fakat sağlayacağı fayda yine de artıdır.
Bu kitabı okuyayım ve her şeyi öğreneyim tarzında bir eser olmadığını özellikle belirteyim. Anlatılan mevzularda Şii ve Sünni kaynaklara atıflar da yapılmaktadır. O yüzden akademik bir içeriğe sahip olduğunu söyleyeyim. Kitabın arka sayfalarında kaynakça ve dizin kısmı da bulunmaktadır. Tavsiye ederim.
Hamid İnayet, 1932 İran doğumlu, Tahran Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü olup 1982 yılında İngiltere/ Londra'da ölür. Hem İran hem de farklı ülkelerde konferans vermesinin yanında öğretim görevlisi olarak da İngiltere'de de çalışmıştır. Türkçeye 
Arap Siyasi Düşüncesinin Seyri adlı kitabı da tercüme edilmiştir.
Ezcümle: Bu kitabı 1 - 9 Mayıs 2020 tarihleri arasında okudum. İnceleme yazısı ise 18 Kasım 2020 tarihinde 1000Kitap sitesine eklendi. Okuduğum kitap, 3. baskı Ocak 1995 tarihli, Yöneliş Yayınları'na ait ve Yusuf Ziya tarafından tercüme edilmiş.
·
15 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.