İslâm mantıkçıları yazı yazmayı (kitâbet) insan tabiatının gereği olarak duşundukleri zâti bir araz olarak değerlendirmişlerdir. Yazının insan için ifade ettiği bu önem, aynı zamanda kültür ve medeniyetler için de söz konusudur. Zira “kitâbet” ve bu sayede ortaya çıkan yazılı kültür, İbn Haldün'un deyimiyle “umrân-ı hadari"ye delalet eder ve onun varlığını açığa çıkaran bir unsur olarak değerlendirilir. Böylece, kitâbet hem insanın hem de umrânın zâti arazlarından biri hâline gelir. Bu nedenle, III/IX. asırda yaşamış edib ve mütekellim Ebü Osmân el-Câhiz, yerleşik bir toplumun (hadâra) ancak yazılı metinlerin sürekliliği ile tanımlanabileceğini ifade etmiştir.*
Bu bağlamda İslâm düşünce geleneğinin teşekkülü söz konusu edildiğinde, ilmin ortaya çıkışı sürecinde kendisine işaret edilmesi gereken en önemli unsurun tedvinle irtibatlı olarak, yazı olduğu söylenebilir. Buna göre insanları bilgi ile kıracakları ilişki ancak iki varlık mertebesinde anlaşılır ve aktarılabilir olabilir. Her ikisi de “câmi bir isim olarak “beyân”ın' kısımları olan bu iki mertebeden birincisi, bilginin “lisân” ikincisi ise “hatt” (yazı) düzeyinde varoluşudur.
Ne var ki bilgiyı açığa çıkararak aktarılabilir hâle getirmek suretiyle onu “beyân” eden bu mertebelerden başka, bilginin bir de kendisi sayesinde teşekkül ettiği dil ve yazı önces varlık mertebeleri vardır. Bunlardan ilki fikir veya zihin, ikincisi ise zihin dışı varlık alanı anlamında “a'yân” veya “hâric”dir. Buna göre bilgi zihinde ortaya çıkan bir şey olmakla birlikte, zihin ma'külleri “hâric”den soyutlayarak elde etmektedir. Şu halde dört varlık mertebesinden bahsedilebilir: 1) Hârici veya ayni varlık, 2) zihinde var lık, 3) dilde varlık, 4) yazıda varlık.9 Bu varlık mertebelerinde yer alan her bir mertebenin diğerine mukaddem olduğu” göz önüne alınırsa, kitabın yazıda sergiledi varlığı ile kendisini önceleyen mertebelere delalet ettiği veya onları açığa çıkardıği görülür.
·
9 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.