Suç ve Ceza’ dan Muhtasar İlmihal’eBütün her şeyi bir kenara bırakmayı başarabilirsek , Türk Edebiyatı’nda apayrı bir duruşu olan roman. Konusundan bağımsız okurken edebi zevk veriyor ki bu hissi çok az kitap yaşatabiliyor. Yine bazı şeyleri bir kenara bırakırsak Yalnızız’ı çok aşmış bir kitap. Suç ve Ceza tadı veren ilk bölüm ve ardından muhtasar ilmihal tadı veren ikinci bölüm....
Kitapla ve direkt olarak Peyami Safa ile ilgili övülecek ve sövülecek o kadar çok konu var ki! Kendisi zaten kaostan beslenen bir yazar, o dönemde sataşmadığı yazar kalmamış, bu kitabıyla da içindeki kaosu yüzümüze çarpmış. Fikrimce, bu kitabın muhtasar ilmihal kısımları Nazım Hikmet’e ve diğer dönemin kahrolası komünistlerine karşı ‘’O işleri bırakın, bakın böyle yaşayın, adam olun’’ dersi vermek için yazılmış. İlişkiler nasıl da çürüyor böyle, bir zamanlar Nazım Hikmet’e Dokuzuncu Hariciye Koğuşu’nu ithaf ederken yıllar sonra beni komünist edeceklerdi kahrolasıca komünistler diye ağla. Nazım Hikmet ve Peyami Safa’nın dostluğunu bile bu hale getiren hayat bize neler yapmaz...
Karl Marx bu kitabı okuyup Peyami Safa’nın materyalizm algısını görse bir kere daha can verir adam. Materyalizm= Diz üstü etek giyen kadınların her erkekle sevişmek istediği bilgisine göre kadınları apartman boşluğuna çekip ayıp ayıp şeyler yapma halkına sahip insanların dünya görüşü. Muhtasar İlmihal bölümüne geçince evlenmeden olmaz, kadınlar çiçektir böcektir, onlar bize haramdır demeye başlıyor. Yani sen K kadar felsefik psikolojik laflar et sonra gel işi bu kadar gülünç bir hale getir. Edebiyatta Tutunamayanlar gibi bir konumu olacakken muhtasar ilmihal bölümü yüzünden ne durumlara düşmüş. Sorun adamın dini düşünceleri değil böyle harika başlayan bir kitabı böyle basitçe bitirmiş olması. Gerçi Suç ve Ceza’da çok farklı bitmiyor gibi geldi şu an.
Vafi Bey’in okuyup üfleyip ağrıları dindirmesi Nuriye’nin doktorlardan çok hastası olması hepsine üfleyip üfleyip şifa vermesi ben neden tıp okuyorum gidiyim iki sayfa muhtasar ilmihal okuyayım dedirtmiştir. Peyami Bey türbe türbe gezerdi sanırım bu şifacı üfürükçü aşkı kitaplarına da sirayet etmiş. Peyami Safa’nın hayatı cidden sürprizlerle dolu. Bir yandan üfürükçüye gidiyor bir yandan tıp ve psikoloji ile ilgili ciddi ciddi akademik araştırmalar yapıyor. Bir bakıyorsun dergilerde o yazara bu yazara laf atıyor bir bakıyorsun Sait Faik’i keşfediyor. Geçen yıl Nazım Hikmet’le takılıyor bu yıl Necip Fazıl ile ismi anılıyor. Siyasetin ve gündemin o kadar içinde ki ebedi kişiliği asla öne çıkamıyor. İşte bu günde bu şaheseri 3 bin kişi okuyor uygulamada.
Böyle kötü kötü şeyler yazdığıma bakmayın gerçekten edebi zevk alarak okuyacağınız bir eser. Ama tavsiyemdir ki okurken muhtasar ilmihal bölümündeki nutuklara pek kafanızı takmayın. Yoksa böyle biraz kırgın biraz sinirli biraz hayran incelemeler yazabilirsiniz.
