Önsöz
Yirminci yüzyılın ilk çeyreğindeki vukua gelen hercümerç,Türkiye'nin birçok bölgesini ana gövdeden koparmış,her biri bir yana atmıştır.Bu bölgelerde yaşayan kanımızdan canımızdan insanlar,katliam,sürgün ve göç gibi tarifi imkansız felaketlere duçar olmuşlardır. Bunlardan biri de Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleridir.
Ahıska, kuzeydoğu sınırımızda bulunan çok eski bir Türk coğrafyasıdır. Bu şehir ve çevresi, 1828 savaşlarıyla elimizden çıkmıştı. Hâlihazırdaki Türkiye-Gürcistan sınırı, Sovyet Rusya ile imzalanan 16 Mart 1921 tarihli Moskova Antlaşması’yla belirlenmiştir. Ahıska, bu tarihten sonra kesin olarak siyasî sınırlarımızın dışında kalmış olsa da, bölge ahalisi, 1930’lu yıllara, yani Stalin dönemi başlangıcına kadar Türkiye tarafıyla sosyal ilişkilerini kesmemiştir. Fakat Stalin’in baskı rejimiyle her şey sona ermiş, sınırlar kuş uçmaz bir duvar hâline getirilmiştir. Nihayet bu baskının şiddeti günden güne artmış, Ahıskalılar, 1944 yılı kış mevsiminde topyekûn sürgüne gönderilmiştir. Türkiye, bu büyük insanlık trajedisinden habersiz kalmış, bölgede olup bitenlerin farkına varamamıştır. Yanı başımızdaki coğrafyanın yerli ahalisinin sökülüp atılması, ne basınımızda ne ders kitaplarımızda ne de kamuoyunda bahis konusu edilmiştir… 1980’li yılların sonlarında patlak veren etnik hareketlerle totaliter rejimler çözülme sürecine girdi. Bu süreçte Ahıskalılar yeni bir faciayla sahneye çıktılar. Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’da sürgün hayatı yaşayan Ahıskalılar, Sovyet rejiminin çatırdamasıyla yeni tehditlerle karşılaştılar. Nitekim 1989 yılında sürgünde yaşadıkları Özbekistan’ın Fergana Vadisi’nde cereyan eden olaylar, onları yeni bir göçe zorladı. TBMM, 1992 yılında Ahıska Türklerinin Kabulü ve İskânına Dair Kanun’u kabul etti. Bu kanunla bir kısım Ahıskalı Iğdır’a getirilip yerleştirildi. Zamanla bu kanunun uygulanmasından imtina edilmiş olsa da Ahıskalıların Türkiye’ye göçü devam etmektedir. Günümüzde eski Sovyet coğrafyasında darmadağınık olarak yaşayan ve sayıları dört ila beş yüz bin arasında olduğu tahmin edilen Ahıskalılar, ne eski vatanlarına dönebiliyor ne de bulundukları ülkelerin aslî unsuru olabiliyorlar… Avrupa Konseyi tarafından takip edilen Ahıskalıların Ahıska’ya dönme meselesi, Gürcistan’ın gönülsüz davranması yüzünden bir sonuca ulaşamamaktadır. Bu dönüş hikâyesinin uzaması, onları yeni arayışlara yöneltmekte, hatta bazıları istemeye istemeye ABD’ye gitmektedirler. Ahıska Türkleri üzerine hacimli bir kitabımız 2001 yılında neşredilmişti. Bölgenin tarihiyle birlikte 1944 sürgünün ağırlıkla işlendiği Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri adlı kitabımızın mevcudu kalmadı.
Konuyla ilgili yayın eksikliğini gidermek amacıyla, söz konusu kitabın neşrinden sonra kaleme aldığımız ve her biri bir yayın organında çıkmış olan araştırma ve inceleme yazılarımızın bir araya getirilmesiyle elinizdeki kitap ortaya çıktı. Tarih, coğrafya ve kültür konularında birçok bilgiyi ihtiva eden bu kitabın, konuyla ilgilenenlerin ihtiyacına cevap vereceğini ümit etmekteyiz. Kitabımızda tarihî bahisler özetlenmiş, daha ziyade kültürel araştırmalara yer verilmiştir. Bu yazılar arasında eski Ahıska Eyaletine dahil olan ve bugün Türkiye sınırları içinde yer alan Artvin ve Şavşat Bölgesiyle ilgili makaleler de bulunmaktadır. Bu makaleler, bölgenin tarih, coğrafya ve kültürel bütünlüğünün ifadesi olarak uzun zamandan beri birbirinden kopuk yaşayan akrabaların tanışmalarına da yardım edecektir. Kitabımızda, ünlü Türkolog Prof. Dr. Kırzıoğlu M. Fahrettin’in biyografisini de göreceksiniz. Rahmetli Hocam Kırzıoğlu, Türkiye’de Ahıska Bölgesiyle ilgili araştırmaları yapan ve yazan ilk bilim adamıdır. Bu vadide onun araştırmaları yolumuzu açmış ve ufkumuzu aydınlatmıştır. Bu sebepledir ki kitap ona ithaf edilmiştir. Kitaptaki birkaç yazı da Ahıska Bölgesiyle ilgili neşredilmiş bazı yayınlar üzerine kaleme alınmıştır. Kitapta, tarihî, siyasî ve stratejik yönlerden dünyanın dikkat çekici bölgelerinden biri olan Kafkasya ve Türkiye’nin Kafkasya eşiğindeki Ahıska Bölgesiyle ilgili araştırmalar yer almaktadır.
Kitabımın okuyucular, bilhassa genç araştırmacılar için yararlı olacağı ümidiyle mazlum Ahıskalı hemşehrilerimin tarihî dertlerinin dinmesine vesile olması için dua ediyorum.
Ankara, 15 Ekim 2006 Yunus Zeyrek
