İçinde dört bine yaklaşık filmografi ile Türk sinemasının 60 yıllık tarihini önümüze seren bu kitabın ilginç bir hikayesi var. Ve gerçekten de bu hikâye başlıbaşına bir serüvendir. Bu kitapla ilgili serüven dört-beş yıl öncesinden başlar. Bütünüyle bu kitabın hazırlanmasında ilk katkısı olan kişi sinema yazarı Giovanni Scognamillo'dur. Başlangıçta ortaklaşa hazırlanması düşünülen bu kitapta 1914-1964 yılları arasında çevrilmiş tüm filmler yer alacaktı. Scognamillo'nun daha önceden hazırladığı 1914-1959 yılları arasındaki filmografllerle, benim özel arşivimdeki fîlmografiler bir araya getirilerek işe başlandı. Ne var ki Scognamillo'nun derledikleri ile benim çeşitli kaynaklardan yararlandığım fîlmografiler arasında bir hayli tutarsızlık vardı. Örneğin Sansür Kurulu'nca tasdik edilmiş bazı senaryolar çevrilmiş gibi gösterilmiş, yanlarına da yönetmen ve oyuncuları sıralanmıştı. Daha çok bu tutarsızlıklar 1950-1959 yılları arasındaki tomografilerdeydi. Bundan böyle bu yanlışları temizleyip, ayıklamak için, fîlmografilerde adı geçen yönetmenler ve oyuncularla tek tek konuşmak gerekiyordu. Bu gerçekte, özellikle bir sabır işiydi. Üstelik tek bir kişinin değil, ekip çalışması gerektiren bir araştırma işiydi bu.
Ve sonunda bu satırların yazarı, günlük işlerin dışında içinde sayfalar dolusu notlar bulunan James Bond çantasıyla yüzlerce kişiye başvurdu. Sordu, soruşturdu, araştırdı... Eksikler bulundu yanlışlar düzeltildi, çevrilmiş gibi gösterilen filmlerin üzerleri çizilip atıldı. Sağlam ve eksiksiz bir sonuca ulaşmak için tüm yönetmenlerden çektikleri filmlerin dökümü istenmesine karşın, not tutmadıklarından, filmografilerini eksik hazırlamışlardı. Böylece ortaya çıkan zorluklar giderek daha da artmış ve eksikler başka kaynaklar aracılığıyla zar zor tamamlanabilmişti.
... Bu soruşturma sırasında atılıp kitabın dışında bırakılan filmlerden bazıları "Bahtiyar Prens"le "Dertli Zeynep "ti. "Dertli Zeynep" gerçekte bir "dublaj filmi"ydi. "Bahtiyar Prens" adlı yabancı film ise, bizim sinemacıların çektiği Asım Nipton'lu bir sahne eklenerek Türk filmi gibi gösterilmişti.
...1951 yılında Vedat Örfi Bengü'nün yönettiği ve araştırma notlarında "Kasırga" adıyla gösterilen filmi, ne kameramanı Cezmi Ar, ne de oyuncusu Nevin Aypar hatırlayabiliyordu. Baba kameraman Cezmi Ar Türk sinema tarihinin yaşayan canlı kişilerinden bir olmasına karşılık, sorulduğunda kendi çalıştığı filmlerde bile kuşkuya düşmüş, ancak filmografisindeki eksiklikler diğer kişiler tarafından tamamlanmıştı. Yine 1956 yılında "Kısmet" adlı filmi yönettiği halde oyuncularını hatırlamayan Semih Evin gibi sinemacılar ve ne ilginçtir ki aynı filme sahip çıkan yönetmenler de vardı.
İşte 16 yıl önce yazılan bu satırlar, "Türk Filmleri Sözlüğü"nün ilk basımından (Şubat 1973) yapılan alıntılardır. İlk baskısı 1973'lerde gerçekleştirilen "Sözlük" aslına bakarsanız yalnızca bir "taslak"tı. Eksikleri ve bazı yanlışları içeren 16 yıl önceki bu "taslak" olmasaydı, kuşkusuz "Türk Filmleri Sözlüğü"nün yeni ve bu ikinci basımı kesinlikle yapılamayacaktı. Çünkü 16 yıl önce tek tek konuşup yaptıkları filmler konusunda görüşlerini aldığımız kişiler, örneğin bir Cezmi Ar, bir Semih Evin, bir Mehmet Aslan, bir Ayhan Işık ve daha bir çok sinemacı, yazık ki artık yaşamıyordu. Kaldı ki, ikinci bir uzun araştırma gerektiren bu çalışmalarda eksikler tamamlanırken filmlerin türlerini belirleyecek kısa konu özetleri de eklenecekti. Eğer filmlerin yönetmenleri yaşamıyorsa oyuncuları, oyuncuları da yaşamıyorsa, diğer mevcut kaynaklara başvurularak söz konusu özetler sağlanacaktı. Ancak, bir çok yönetmen ve oyuncunun not tutmadıkları için filmlerini tümüyle hatırlayamadıkları bir sinema dünyasında, belgeler de yoksa böyle çok yönlü bir araştırma iğneyle kuyu kazmaya benzeyecekti. Ve gerçekten de öyle oldu.
Türk sinemasının 60 yıllık "film tarihi"ni içeren filmografya dizini, kronolojik ve alfabetik bir sıraya göre düzenlendi ve gene konularının yanı sıra filmlerin altlarına (içte ve dışta) kazandığı ödüller, eleştiri notları, alıntılar, kaynaklar eklendi. Dört bine yaklaşık filmografya içinde, elbette konuları saptanamayan ve saptanması da mümkün olmayan filmler görülecektir. Ama gerek filmlerde, gerek filmlerin konularındaki eksikliğin, bu ikinci çalışmada elden geldiğince en aza indirildiğini sanıyorum.
