Julian Barnes'ın "Bir Son Duygusu" adlı eseri, hüzünlü bir hikayeyi ustalıkla anlatan etkileyici bir roman. Kitap, yaşlılık, hatıralar ve geçmişle yüzleşme gibi evrensel temalarla doludur.
Kitabın baş karakteri olan Tony Webster, yaşlılığın eşiğine gelmiş, sakin bir adamdır. Bir gün ansızın, kendisine eski bir arkadaşı olan
-Tarix çiy soğanlı sendviçdir, ser.
-Nəyə görə?
-Ona görə ki, dalbadal təkrarlanır. Gəyirti verir. Elə bu il biz dönə-dönə bunun şahidi olmuşuq. Hər dəfə eyni əhvalatlar, eyni həngamə-istibdad və qiyam, müharibə və sülh, zənginlik və səfalət...
Postmodern ədəbiyyatla tanış olandan sonra klassiklərə marağım ciddi şəkildə azalıb. "Anna Karenina"ya səsli şəkildə qulaq asandan, "Aqibət duyğusu"nu oxuyub bitirəndən sonra isə bu istəksizliyim daha da möhkəmləndi.
Bu kitab isə məni məndən aldı. Eyni zamanda da məni özümə qaytardı. Bir kitabsevər olaraq duyduğum ən böyük həzz, oxuduğum əsərlərdə özümdən bir parça tapmaqdır, bir çoxunuz kimi. Aylar öncə bir kitab klubunun müzakirəsi üçün böyük ləzzətlə oxumağa başlamışdım bu əsəri, sonra təəssüf ki, bəzi səbəblərdən yarımçıq qaldı.
Əsərin mövzusu yaddaşımızın, dolayısıyla beynimizin bizə oynadığı oyunlarla bağlıdır. Xatırlamadığımız və ya yanlış xatırladığımız, ya da duyğularımızın təsiri altında yanlış yozduğumuz nüansların xoşbəxtliyimizə necə təsir edə biləcəyi ilə bağlı. Mənim kimi bəzən hisslərin təsiri altında məsələlərə radikal yanaşan (istər müsbət, istər mənfi tərəfdən) birisinə bir çox şeyi xatırlatdı bu əsər. Əsərdəki xüsusən bu hissə bir çox şeyi özətləyir: "Həmin vaxt — bir müddət sonrayacan da —bütün bunları kimsəylə bölüşə bilmədim. Marqaret əbəs yerə deməyibmiş: "Öz işindir, Toni..." Doğurdan da, ömrümün bütöv bir hissəsinə mən özüm yenidən qiymət verməliydim, yeganə həmsöhbətim öz vicdanım olacaqdı."
Həyat deyiləndən nə anlaya bilərdim mən, əgər ömrü boyu beləcə qorxa-qorxa yaşamışdımsa? Udub-uduzmaqdan qorxan, birtəhər başını salamat saxlamaq istəyən mən deyiləmmi? Olan-qalan iddialarından da əlüstü vaz keçən kimdir? Mən deyiləmmi hər xırda qovğadan yayınıb, bunun adını "özünüqoruma instinkti" qoyan?
Nə cürsə özümü inandırmışdım ki, bu ayrılığa son qoya, guya maqnitli lentin bizim taleyimiz yazılmış hissəsini kəsib, təzədən uc-uca calaya, yolayrıcına qayıdıb, yeni - təmiz, tapdanmamış cığırla irəliləyə bilərik.