Atatürk Anadolu'da 1919 - 1921
Tevfik BıyıklıoğluSözler ve Alıntılar
Birinci Dünya Harbi'nde Türk vatanı, galipler arasında paylaşılmış, mütareke ile de en can alacak yerleri işgal olunmuş ve Türk milletinin istiklâl ve hürriyeti fiilen sona ermişti. En fenası, ''Birinci Dünya Harbi'ni kazanmış olanların diktasına karşı hiçbir şey yapılamayacağı fikrinin memlekette umumî bir hâl alması idi. Bu devletlerin merhametlerinden, Wilson prensiplerine sığınmaktan başka bir çare aranmıyordu. Mustafa Kemal, yabancıların merhametine inanmazdı. Wilson prensiplerine de bel bağlamazdı. Milletçe, mütareke şartlarının galipler tarafından kötüye kullanılmasına karşı devletçe ve milletçe dayanmak, mümkün olduğu kadar silâh teslim etmemek ve Anadolu'nun elverişli yerlerinde toplanmak, fırsat gözetmek fikrinde idi.''
Mücadelemizde ''Fikri düşünenle uygulayanın aynı büyük adamda birleşmiş'' olduğunu görmekteyiz.
28 kasım 1919 tarihli Mustafa Kemal'in urfa mutasarrıfına verdiği talimat
''...Gayemiz, vatanın kurtulmasıdır... Mütarekeye, Milletlerarası hukuka aykırı en ufak hareketi protesto etmekten çekinmeyiniz. Millî teşkilâtı kuvvetlendirmeye himmet ediniz. Fransızlar, Türklere zulüm yapmayacaklarına, Osmanlı memurlarının haklarına tecavüz etmeyeceklerine, Ermeni çetelerini işgal mıntıkalarında geri çekeceklerine dair söz vermiş olduklarından ahalimiz ve millî teşkilât tarafından silâhlı bir tecavüz yapılmamalıdır. Fakat, Fransızlar veya Ermeniler sebebiyet verirse her türlü mukabele meşru ve vatanidir. Bunları, ahaliye, ora merkez heyetine böylece anlatınız.
Mustafa Kemal.''
Mustafa Kemal'e göre ''süngü, kuvvet, şeref ve haysiyetin müdafaa edemediği hatlar, başka hiçbir prensiple müdafaa edilemez.''
mondros sonrası paylaşılamayan istanbul..
Franchet d'Esperey, Avrupa ve Milne Anadolu Türkiye'sinde bildikleri gibi kuvvetlerini kullanacaklardı. Fakat, İstanbul'un her iki kıta üzerinde olması, Mart 1920'ye kadar süren çekişmelere yol açar. 15 Eylül 1919'da, Churchill, Türkiye'nin, Allenby tarafından yenildiğini; 21 Eylül 1919 tarihli notasında ise Fransa, Bulgaristan'ın teslim olmasıyla diz çöktüğünü karşılıklı iddia ederler.
İbrahim Tali Beyin de (Öngören) Ankara'nın delegesi olarak bulunduğu Doğu Milletleri Bakû Kongresinde (1-9 Eylül 1920), Zinovjev ''Kemalizmin bir Komünist Hareketi olmadığını biliyoruz. Fakat, İngilizlere karşı her ihtilalci mücadeleyi desteklemeye hazırız'' demişti.
Vahidettin ve Damat Ferit'e yakın olan ''Hürriyet ve İtilâf Partisi'' evvela, 1915 ''Ermeni tehciri''ni tel'in ettiler. Vahidettin de, 24 Kasım 1918'de, bu tehciri yapanların cezalandırılacaklarını açıkladı. Damat Ferit, 8 Nisan 1919'da, Boğazlıyan kaymakamını, sözde bu cürmünden dolayı ölüme çarptırınca yurtseverlerin yaptıkları gösterilerden korkan Vahidettin, Şeyhülislâm Mustafa Sabri'den mahkeme kararının şeriata da uygunluğuna dair bir fetva almak zorunda kaldı.