Asaf Hâlet Çelebi Bütün Yazıları
Hakan SazyekAsaf Hâlet Çelebi Bütün Yazıları Gönderileri
Asaf Hâlet Çelebi Bütün Yazıları kitaplarını, Asaf Hâlet Çelebi Bütün Yazıları sözleri ve alıntılarını, Asaf Hâlet Çelebi Bütün Yazıları yazarlarını, Asaf Hâlet Çelebi Bütün Yazıları yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Her insanın tenha ve gizli tarafları vardır. San’at bizim bu en yalnız tarafımızın ifadesidir ve olmalıdır.
Biz, bir sanat eseri karşısında ruhumuzu sanatkârın ruhunun aynasında görürüz. Hoşlandığımız, içimizde samimî ve hakikî benliğimize yakın olan şeydir.
Zaman mefhumu asıl bizim dar kafamızın içindedir; güzeli zamanla ölçmek isteriz ve güzelliği kendi gözümüzle değil başkalarının gözlerine inanarak tanımak isteriz. “Güzel” standard damgası vurulmuş bir şeyi kayıtsızca kabul edivermek kolay bir şey gelir. Bu kollektif görüşümüzdür ki, içinde bulunduğumuz muhit ve zamanla, meselâ, ne bileyim çamurdan kaba ve iğrenç bir put yapabilip ona tapabilir, fakat bir an bu kollektif ve idlâl edici manyetizmanın seyyalesinden kurtulup da iç benliğimizin gözleriyle bakmıya ve görmiye muvaffak olabilirsek asıl ve güzel ve iyi görebiliriz. Çamur putları yağmurlar ve karlar bir gün siler ve eritir ve zamanın çocukları başka bir şekilde ve başka bir maddeden, bu sefer de meselâ buzdan bir put yapabilirler.
Burada çoğumuzu alâkadar eden mühim bir noktaya temas etmek istiyorum: Sanatte “yeni ve eski meselesi”. Herkesin bildiği bir aksiyom vardır. Eski yeniyi çekemez ve yeni eskiden hoşlanmaz. Bizim yalnız sanat ve edebiyatta bu aksiyomu fazla ihtiyat kaydı ile ve mahdut mânasıyla almamız lâzımdır. Evet, eskiden yeni olan şey bugün eskimiştir. Fakat muhakkak ki zamanın tahripkâr pençesinin parçalıyamadığı bir şey vardır; onun nasıl doğduğu ekseriya müphemdir, zamanla tahdit edilemiyecek kadar güzeldir. Asırlar üzerinden karanlık bulutlar gibi geçer, rengi kararmaz, daima okşayan ve gülümsiyen bir güneş vardır ki onu karanlık bulutlar arasından görür, sever ve zaman zaman bulutları parçalıyarak çıplak ve ısıtıcı ışıklarıyle yıkar.
Ancak dede olmak ister de çileyi kırar, yani devam ettiremezse tekrar muhibler arasına dönebilir, fakat Mevlevîler arasında pek iyi nazarla görülmez, onun muhakkak suretle pîrin bir silsilesine uğrayacağı itikat edilirdi. Çileyi kıranlar yeniden başlamak hakkına sahiptiler. Bunun için bir had yoktu. Hatta Konya’da dergâhın kapısına yazılan bir rubaî mealen şöyle söylüyordu:
“Beyte gel!... Yine gel!... Ne olursan ol yine gel! Kâfir de, rind de, putperest de olsan yine gel! Bu bizim dergâhımız ümitsizlik kapısı değildir! Yüz kerre tevbeni bozmuş da olsan yine gel!”
İstanbul onu sevenler için daima gözde tüten ve gönülden çıkmayan bir sevgili olarak kalmıştır.
Müellifin de dediği gibi:
“Edebiyat vak’alarını zaman çerçevesi içinde olduğu gibi sıralamak, birbiriyle olan münasebetlerini ve dışardan gelen tesirleri tâyin etmek, büyük zevk ve fikir cereyanlarını ayırmak, hülâsa her türlü vesikanın hakkını vererek bir devrin edebî çehresini tesbite çalışmak, edebiyat tarihinden beklenen şeylerin en kısa ifadesidir.”
Âlim nasıl bu görünen, maddeden ibaret olduğunu sandığı kâinatın açılabilen sırlarını izâha çalışıyorsa, sanatkâr da kendi zaviyesinden ideal bir kâinatın izâhını yapmak sevdasındadır. Bu ideal inşada bestekârın kullandığı iptidaî madde nota, ressamın boya, mimarın taş olduğu gibi şairin iptidâi maddesi de kelimedir. En umumî mânâda şiir bu güzelliğe varmak için kelimeleri tertip etmek sanatıdır.
Fikrin her türlüsüne hürmet ederim. Yanlış bile olsa, bir fikir, başka bir fikirle yıkılabilir. Herkes iz’an ve irfanına göre bir fikri seçebilir. Garabetlere de aldırmam. Belki onların da sâikleri vardır. Fakat âdiliğin, bayağılığın, kabalığın, ahlâksızlığın ve pisliğin bu türlü medhiyesine tahammül edemem.
Bir ordudaki çavuşlar nasıl birbirinden farklı değilseler, muhtelif milletlerin yıllıklarında meb’uslar nasıl harf sırasıyla ve birbirinden farksız konulmuşsa, hattâ manav dükkânlarındaki armutlar nasıl irili ufaklı bir yere dizilmişse, bizim eski ve yeni edebiyat kitaplarındaki zatlar da çok defa böyle dizilirler. Etiketleri hazırlanır, sonra da yapıştırılıp rafa konulur.