Büyük Mütefekkir Gazali
KolektifSözler ve Alıntılar
"Zahir tefsirde yanlışlıktan korunabilmek için öncelikle nakil ve işitme gereklidir. Bundan sonra anlama ve hüküm çıkarmada genişleme olabilir. Zira sima (işitme) yoluyla bilinecek olan Garaibu'l-Kuraniyye pek çoktur. Bunların bir kısmına burada işaret edelim ki diğerleri de buna kıyas edilsin ve evvela tefsirin zahirini korumada gevşekliğin caiz olmadığını, sonra da záhiri ahkamdan önce batına ulaşmanın imkânsız olduğu anlaşılsın. Zahiri tefsiri bilmeden Kur'anın esrarını anladığını iddia eden kimse, kapıdan geçmeden evin ortasına ulaştığını iddia edene benzer. Dolayısıyla zahiri tefsir, anlamayı gerçekleştirmek için gerekli olan dilin öğrenilmesi kabilindendir."
"Bil ki, Kur'an'ın zâhirî tefsirden başka manası olmadığını iddia eden kişi, kendi nefsinin sınırından haber vermektedir. Kendi hakkında vermiş olduğu bu haber kendisi için doğrudur. Ancak bu kişi, herkesi kendi kapasite ve seviyesine indirerek hüküm vermede hatalıdır. Aksine birçok haber ve âsår, Kur'an manalarında anlayış sahipleri için "genişlik" bulunduğunu göstermektedir.
İhya...
İhya-u ulumid-din her şeyden evvel bir itikad, ibadet, ahlak, hål ve irfan kitabıdır. Bununla beraber bu hususlara olan bağlantıları itibariyle fıkıh, örf, âdet, anane ve âdâb-ı muaşeret gibi hususlara da ihtiyaç ölçüsünde bu eserde yer verilmiştir.
Kıyasın delil oluşu.
Gazálî şer'i deliller içerisinde dördüncü sırada zikredilen kıyası, başlı başına bağımsız bir kaynak olarak görmemiş, onu bir hüküm çıkarma metodu olarak kabul etmiştir. Kıyası bir hüküm çıkarma metodu olarak kabul etmeyenlere ve bu konuda ayet ve hadislerden dayanak bulmaya çalışanlara da itiraz etmiştir. Bu konuda "Kitapta hiç bir şeyi eksik bırakmadık." (6/Enam, 38) ayeti ile "Kitabı sana, her şeyi beyan etmek için indirdik" (16/Nahl, 89) ayetine dayanarak Kur'an'ın her şeyi açıkladığı dolayısıyla kıyasa gerek kalmadığı iddiasıyla kıyası reddedenlere de şöyle cevap ver- mektedir: "...Evet, kitap her şeyi açıklamıştır. Ancak bu açıklaması itibar/örnekseme metodunu sergileme suretiyle ya da icma ve sünnete delalet yoluyladır. Kıyas da icmâ ve sünnet ile sabit olduğuna göre kitap her şeyi açıklamış olmaktadır."
İcmanın hüccet oluşu.
Gazali'ye göre icmanın hüccet oluşu ile ilgili olarak en sağlam dayanak, İslam ümmetinin hata ve dalalet üzerinde birleşmeyeceğini bildiren ve cemaatten ayrılmama gereğini telkin eden çok sayıdaki hadisin tevatür derecesine ulaşmış ortak anlamlarıdır.
Gazali, kendisinden sonra yaşamış hemen her Müslüman düşünürün gölgesinde serinlediği bir ağaç gibidir.
Sayfa 17