Demokrasinin Sosyolojisi

Oysa, Osmanlı'da "iktisadi zihniyet'in somut temelleri vardır ve bize göre, bunların ancak bir kısmı Weberci tahlillere zemin teşkil edebilir. Mehmet Genç'in (2000: 43-52) göstermiş olduğu gibi, Osmanlı'da "iktisadi dünya görüşü", adeta üç koordinatlı bir sistem içinde meydana gelmiş ve çalışmıştır: İaşe, Gelenekçilik, Fiskalizm. İaşe, iktisadi faaliyeti tüketici açısından değerlendiren, dolayısıyla o faaliyetin amacını insanların ihtiyacını temin etme olarak gören araçtı. Gelenekçilik, sosyal ve iktisadi ilişkilerde oluşmuş olan dengeleri muhafaza eden, bu dengeler bozulmaya yöneldiğinde onları yeniden tesis eden veya ortadan kaldırma iradesiydi. Fiskalizm ise devletin iktisadi kararları almada ge- lirleri yükseltme ve giderleri kısma arasında gelenekten gelen telkinler doğrultusunda gösterdiği tavırdı. Osmanlı iktisat ahlakının ve zihniyetinin kaynakları İslamiyet'in norm dünyası (Sayar, 1986: 11/dipnot 9) olsa da, bu normların düzenlemediği, öngörülmeyen bir çok meselenin üstesinden gelmede ve ilişkileri düzenlemede Padişahların çıkardığı "Kanunname" denen devlet iradesini yansıtan kuralların etkisi de büyüktü (Genç, 2000: 49). Çünkü, Osmanlı iktisat zihniyeti "devletin her şeyin içinde ve üstünde olduğu" bir felsefi ("İlm-i tedbir-i devlet") zemin üzerine inşa olmuştu (Sayar, 2001: 123).

Sayfa 262 - Timaş Yayınları

AB

Bugün "mahalle baskısı" kavramının rağbet görmesinin en önemli sebebi, Türkiye'nin, Gilles Deleuz'ün "Denetim Toplumu" dediği bir toplum tipiyle uyuşumlu bir evreye girmiş olmasıdır.

Sayfa 181 - Timaş Yayınları

Reklam

AB

7mo

... Örneğin, Mayıs 2004'te 8 eski komünist ülke AB'ye kabul edilmiştir. Ama, Türkiye'nin durumu müzakere konusudur. Burada sorun şudur: Söz konusu 8 ülkenin mensubu oldukları rejimlerde şekillenmiş olan totaliter zihniyet ve tutumlarının (buna politik habitus diyelim isterseniz) Avrupa'nın esas aldığı demokratik zihniyet ve tutumla nasıl uyumlulaştırılacağı pek tartışılmamıştır bile. Oysa, Türkiye'nin 1945'ten beri (bir anlamda ilk parlamentonun açılış yılı olan 1877'den beri) yaşadığı demokratik deneyime hala kuşkuyla bakılmaktadır (belirli ölçüde haklılık payı taşısa bile).

Sayfa 154 - Timaş Yayınları

AB

Türk modernitesi, başından beri maddi temelde somut ilişkilerin bir ürününden daha çok zihinsel temelde bir toplumsal tasarım şeklinde tezahür etmiştir.

Sayfa 274 - Timaş Yayınları

AB

Örneğin, ilk Mekke ayetlerine ilaveten bizzat Peygamber'in ağzından "işlek ticaret dünyasına", "liberal bir piyasa düzenine" ve "dünya malını hem de bol tarafından yiyip içmeyi helal kılan" anlayış, Medine devri ile değişse de Mekke'ye tekrar ayak bastığında "kapalı bir zühd ve takva" dinine dönüşür (Ülgener, 1981b: 62-3).

Sayfa 261 - Timaş Yayınları

AB

... "Tacirlerin dini" olan İslâm, esnaflaşma hareketiyle bireyci (ferdiyetçi) yüzünü cemaatçilikle değiştirmiş, 'ben'in yerini 'biz'in aldığı bir kültüre yönelmiştir. Buna sebep, "...mümin'in Tanrı ile tek varlık halinde birleşmeye yönelmesinin, ayrı bir istidada ve özel bir tekniğe duyurduğu ihtiyacın" bir rehberi (pir, şeyh) zorunlu kılmasından vücut bulan tarikatların ortaya çıkmasıydı (Ülgener, 1981b: 75). Tarikatlaşmanın esnaflaşmayla gösterdiği eşanlılık, Bâtıni bir tasavvuf hareketini doğurmuş, fakat bunun karşı ucu da Melamilik şeklinde kendini hemen göstermiştir (Ülgener, 1981b: 78-81).

Sayfa 260 - Timaş Yayınları