Dinin İnanç İlkeleri/Eş'ari
Ebu'l-Hasan el Eş'ariSözler ve Alıntılar
Cehmiyenin Kur’an’ın yaratılmış olduğuna ilişkin anlayışa göre Allah’ın konuşmayan ve seslenmeyen putlar gibi olması gerekir. Öyle olamaz çünkü kesin olarak bilinen bir şey vardır. Allah Hz. İbrahim’i, kavmine söylediklerini ve kavminin “bunu bizim ilahlarımıza kim yaptı?” dediklerini anlatır. “Dedi ki belki bunu onların bu büyüğü yapmıştır. Eğer konuşuyorsa ona sorun.” (21/63) Putların konuşmaz ve seslenmez oluşu Tanrı olamayacaklarına ilişkin onların aleyhine kanıt olarak kullanıldı. Çünkü tanrılar hitapsız ve konuşmasız olamazlar. Allah imkan vermeden konuşamayan ve dirilemeyen bir Tanrı olamaz. Geçmişinde konuşması imkansız olanın Tanrı olması nasıl caiz olabilir. Yüce Allah bu gibi durumlardan beridir. Allah şöyle buyurdu: ”Deki, O Allah tektir. Allah Sameddir. Doğurmamış, doğmamıştır. Hiçbir şey onun dengi değildir” (112/1-4) Allah’ın ismi Kur’an’dadır. Kur’an nasıl yaratık olabilir? Bu Allah’ın isimlerinin yaratık olmasını gerektirir. Eğer Allah’ın isimleri yaratık olursa O’nun birliği de yaratık olur. Aynı şekilde onun ilmi ve kudreti de böyle olacaktır. Ama Allah bundan beridir.
Eğer küfür ve isyanın Allah’ın etkisiyle olduğunu ancak Allah’ın bunu istemediğini onun herkesin iman etmesini istemesine rağmen henüz herkesin inanmadığını söylerseniz sizin bu ifadeniz Allah’ın istemediği çoğu şeyin oluştuğunu, istediği çoğu şeyin de oluşmadığı yargısını gerektirir. Çünkü size göre Allah’ın istemediği küfür istediği imandan daha fazladır. Onun daha çok istediği olmadı. Bu Müslümanların "Allah’ın istediği olur istemediği olmaz” icmasına aykırıdır.
Mu’tezile Allah’ın işiten ve gören ifadelerinin bilen anlamında olduğunu iddia etti. Öyleyse Allah, “ben siz ikinizle beraberim. Görüyorum, işitiyorum,” (20/46) “Allah kocası hakkında seninle tartışanın sözünü işitti,” (58/1) buyurdu. Size göre bunun anlamı ‘bilgi’ midir? Evet derlerse onlara denilir ki o zaman Allah’ın “görüyorum ve işitiyorum,” ayetini ‘biliyorum ve biliyorum’ diye yorumlamanız gerekir.
Biz yalnızca Allah’tan hidayet diler ve Allah ile yetiniriz. Kendisine sığınılan Allah’tan başka güç ve kudret yoktur.