Dinler Atlası
Brigitte DumortierDinler Atlası Gönderileri
Dinler Atlası kitaplarını, Dinler Atlası sözleri ve alıntılarını, Dinler Atlası yazarlarını, Dinler Atlası yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Yahudilik, Tanrı ile onun Yasa'sma {Tevrat) uyması gereken
halkı arasmda İbrahim tarafmdan gerçekleştirilmiş, İshak ve
Yakup tarafmdan yenilenmiş ve Musa tarafmdan onaylanmış bir ahite dayanan tektanrliı bir dindir. Tevrat ve diğer
Kitaplardan oluşan Kutsal Kitap {Tanah), hahamlarm
apklamalarmm {Talmud) derlemesi ve buna eklenebilecek
batmi yorum olan Kabbala ile tamamlamr
İsmaililer (Yedi
İmamcılık) yedinci İmamdan sonra Şiilikteki İ mamiye (On İki
İmamcılık) anlayışıııdan ayrılır.
İmamiye mezhebine göre ilk on iki
İmam, Peygamber tarafından birinci İmama (Ali) söylenen Kuran'ııı gizli anlamını açığa çıkarmıştır ve gizlenmiş on ikinci İmam
kıyametten önce ortaya çıkacaktır.
Tüm bunlardan başka, kutsal olanııı kişisel deneyimini salık veren
bir Müslüman mistisizmi, yani Sufilik vardır.
Sünnilikte, Kuran'ııı ve hadislerde
toplanan Peygamberin yaptıkları
ve söylediklerinden oluşan Sünnetin dinsel, ahlaki ve toplumsal yorumu okumuş ileri gelenlere (ulema) aittir. İslam içinde çoğunlukta
olan Sünnilik dört fıkıh okuluna
ayrılırken, Haricilikte sadece İbadiye kolu vardır. Uzun süre baskıya maruz kalan Şiilik ise, 16. yüzyılda, çok erken dönemlerde kök
saldığı İran'ın resmi dini olarak
ilan edilene kadar gizlilik içinde
yaşayabildi
Mezopotamya'da bulunan
Ali ve Hüseyin'in mezarları hac
yerleridir (bkz. s. 48-49). Zaman
içinde Emevi halifesinin otoritesini
benimseyen herkes Sünniliğin
(Sünnet'ten gelir, "gelenek") temelini oluşturur. Böylece, Şiiliğin
imam (ruhani rehber) anlayışı ile
Sünnilerin halife (dünyevi egemen)
anlayışı birbirinden farklılaştı. Hariciler ise liderin özgür bir seçimle
belirlenmesi gerektiğini savundu.
Ali taraftarlarınııı yani Şiilerin (Şia'dan ge-
lir, "yandaşlar") çoğu liderlerini
takip etti; diğerleri, Hariciler ("gidenler") hakemlik ilkesini kabul
etmediler. 661'de Ali ve oğlu Hüseyin öldürüldü. Bu iki ölüm her yıl
Aşure ayıııda Şiiler tarafıııdan aııılır (siyah elbiseler, kendini kırbaç-lama) yapar
Peygamberin ölümünden
(632) sonra damadı Ali, birkaç kez dışlandıktan sonra, 656 yılında
dördüncü halife olarak seçildi. Fakat meşruiyeti tartışıldı ve bir anlaşmazlık başladı. Ali, kendisi ve
Emevilerin lideri Muaviye arasında alıııacak karar için hakeme başvurulmasıııı kabul etti.
İslam, ilk dönemlerinden itibaren daha sonra dinsel bir nitelik alan siyasal bölünmeler yaşadı. Peygamberin halefleri hem
müminler cemaatinin rehberi hem de fetihlerin başlatıcısı
oldular. Ruhani olanla dünyevi olanın bu şekilde iç içe
geçmesi İslam tarihini önemli şekilde etkiledi ve bu durumdan
iki bölünme doğdu. İslam üç daldan ve on küsur küçük
koldan oluşan bir ağaca benzetilebilir. Bu müslüman akımlar
ya da düşünce aileleri öğreti, Kuran'ı yorumlama ve iktidarı
algılama şekilleri açısından birbirlerinden farklılaşır.
"Ehli
Kitap" olanlar için din değiştirme zorunlu değildi, oysa paganların ilke olarak din değiştirme ile ölüm arasında seçim yapmaları gerekiyordu. Başkenti Bağdat olan Abbasiler (750-1258) Hıristiyan saldırıları ile karşılaştılar (11. yüzyıldan
15. yüzyıla kadar Reconquista, 11. yüzyıldan 13. yüzyıla dek Haçlı seferleri) . 12.yüzyıldan itibaren tüccarlar, kara ve deniz yolları üzerindeki durak yerleri ve ticaret merkezleri aracılığı ile İslamın en
önemli yayıcıları oldu.
İlk
halifeler İslam topraklarını güçlendirdi ve genişletti. Emeviler döneminde (661-750) halifelik merkezi Şam'a taşındı ve yeni bir ferih evresi başlatıldı. Kuzeyde Bizans İmpa-
ratorluğu bulunduğundan İslamın yayılması batıya doğru gerçekleşti
ve Poitiers Savaşı (732) bu yayılmanın sonu oldu. Doğuda ise Talas
Savaşı (751) ile Çin'deki Tang ha-
nedanının sınırına vardılar. Halkların hızlı bir şekilde müslümanlaştırılması bazen zorlama bazen de
vergilendirme ile gerçekleşti. "Ehli
Kitap" olanlar için din değiştirme
zorunlu değildi, oysa paganların ilke olarak din değiştirme ile ölüm
arasında seçim yapmaları gerekiyordu.
610 yılında Mekke'nin saygıdeğer
kervancısı Muhammed bin Abdullah çölde ilk ilahi mesajları aldı. 622'de kendisine inanan birkaç kişi ile beraber Mekke'yi terk edip Medine'ye gitti. Hicret olarak adlandı-
rılan bu olay, ay hareketini esas alan takvimi uygulayan Müslüman
çağının başlangıcını oluşturur. Dini lider olan Muhammed aynı zamanda siyasal ve askeri liderdi .
632'de öldüğünde, Kuran'a inananlar Arap yarımadasının büyük bölümünü kontrol ediyordu.