Ebü’l-Feth Tâcüddîn (Lisânüddîn) Muhammed b. Abdülkerim eş-Şehristânî (ö. 1153) dünya literatüründe ilk dinler tarihi eseri yazan bilim adamı olarak kabul edilmektedir. Şehristânî Orta çağ İslam dünyasının önde gelen din, mezhep ve felsefî doktrinler tarihçisidir. Harizm’de aklî, felsefî ve naklî ilimlerdeki hâkimiyetinin yanında ahlâkî üstünlüğü sebebiyle kendisine “Faziletli” (el-Efdal), “Önder” (el-İmâm) ve “Cesur Önder” (el-İmâmü’l-Hümâm) unvanları verilmiştir. Şehristânî, üç yıl kadar Bağdat Nizamiye Medresesi’nde ders verdikten sonra Horasan’da Selçuklu Sultanı Sencer’in veziri Mahmûd el-Mervezî’ye (ö. 530/1135) nâiblik yapmış; Sultan Sencer ile yakın dostluk kurarak el-Milel ve'n-Nihal’i el-Mervezî’ye ithaf etmiştir.
İslam dünyasında dinlere ilişkin en özgün eserlerden biri şüphesiz Şehristânî’nin kaleme aldığı el-Milel ve’n-Nihal (Dinler ve Mezhepler) adlı abidevî eseridir. el-Milel ve’n-Nihal; Şehristânî’nin dinler, mezhepler, gelenekler ve felsefî akımlar hakkında ortaya koyduğu objektif bilgiler ile kullandığı metot sayesinde 16. yüzyıla kadar İslâm dışındaki dinler hakkında bilgi veren özgün ve tek kaynak olma vasfını korumuştur. Şehristânî’nin incelediği ana konular arasında İslâm Mezhepleri, Ehl-i Kitâb (Yahudiler, Hıristiyanlar), Mecûsiler (Zerdüştîler), Sâbiîler, Rûhânîler, Yıldızlara ve Putlara Tapanlar, Harrânîler, Hanîfler, Maniheistler, Felâsife (Yunan ve İslâm Filozofları), Câhiliyye Arapları ve son olarak da Hint Dinleri ve Filozofları yer almaktadır. Şehristânî’nin çalışmasındaki özgünlük, haklı olarak onun karşılaştırmalı dinler alanında özgün eser veren ilk ilim adamı şeklinde tanımlanmasını sağlamıştır. Şehristânî bizlere yaşadığımız dünyada bizim dışımızda farklı geleneklerin, farklı inanç ve düşünce sistemlerinin de var olduğunu ve onları tanıyıp anlamanın bir bakıma kendimizi daha iyi tanıyıp anlamaya yol açacağını hatırlatmaktadır.
Fatih Kitaplığı Dizisi kapsamında yayımlanan el-Milel ve’n-Nihal’in baskısında Fatih’in mütalaası için arzedilen nüsha, tıpkıbasım ve çevirisiyle birlikte neşredilmiştir. Prof. Dr. Mustafa Öz tarafından tercüme edilen eserin hazırlanmasında Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa Koleksiyonu 857 numarada kayıtlı yazma nüsha esas alınmıştır.
