Azerbaycan'da "Gerbi Azerbaycan" diye adlandırılan bugünkü Ermenistan toprakları doksanlı yıllara kadar Azerbaycan Türklerinin meskün bulunduğu mekânlardandır. Sovyetler Birliğinin zayıfladığı, dağılmaya başladığı dönemde Ermeniler harekete geçer, Karabağ'da mitingler düzenler. Mitinglerle başlayan süreç, Karabağ'ın işgaliyle sonuçlanır. Karabağ savaşının devam ettiği dönemde, Ermenistan'da bulunan Azerbaycan Türkleri zor durumda kalır. Ermeniler, tarafından sürekli bu ülkeyi terk etmek zorunda kalır. Doksanlı yılların başlarına gelindiğinde Azerbaycan Türklerinin tamamı Ermeniler tarafından sınır dışı edilir.
Kitleler halinde ata yurtlarını terk eden binlerce insan, Azerbaycan'a sığınır. Bu dönemde Azerbaycan, hem Karabağ'dan hem de Ermenistan'dan mülteci alır. Savaş şartları altında bulunan ülke, Karabağ ve Ermenistan'dan gelen mültecinin ihtiyaçlarına aynı anda cevap vermede zorluk çeker. Mültecinin bazıları öğrenci yurtlarında, bazıları da Azerbaycan'da zorluk çeker. Mültecilerin bazıları öğrenci öğrenci yurtlarına, bazıları da Azerbaycan'da Çadırkent diye tabir edilen çadırlardan oluşan şehirciklere yerleşir. Bugün gerek Ermenistani gerekse Karabağ'dan çıkarılan binlerce insan, Azerbaycan'ın farklı bölgelerinde meskün bulunmaktadır.
Bu çalışmada, bahsedilen süreçte Azerbaycan'da söylenilen şekliyle didergin "Yurdundan yuvasından ayrı düşen" Ermenistan'dan zorla çıkarılan Türklerinin ağızları ele alındı. Türklerin bu toprakların her köşesinde meskün oldukları görülmektedir.
Ermenistan Türklerinin ağızları genel olarak ele alındığında, Azerbaycan'ın bazı ağızlarıyla benzer özellikleri taşıdığı görülmektedir. Bölge ağızları, yakın olması sebebiyle Karabağ ve Nahçivan ağızlarına benzer hususiyetler göstermesi yanında, özellikle Türkiye sınırına yakın bölgelerde meskün olanların Türkiye Türkçesinden etkilendikleri görülmektedir. Türkiye Türkçesindeki birçok kelime Ermenistan Türkleri tarafından kullanılmaktadır. Bu yönüyle de bölge ağızları dikkat çekici özelliğe sahiptir.
Yüzyıllardır Ermenistan'da meskün bulunan Azerbaycan Türklerinin kültürel mirası, özellikle de ağızları, bu bölgeden Türklerin çıkarılmasıyla birlikte yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Yaşlı neslin her geçen gün azalması, gençlerin yerleştikleri yeni yerlerde konuşulan ağızlardan etkilenmeleri gibi sebeplerden dolayı, bölge ağızlarına ait özellikler her geçen gün kan kaybetmektedir. Bundan dolayı da Ermenistan'dan gelen yaşlı nesil hayattayken dinlenilmesi, onlardan derlemeler yapılması önem arz etmektedir.
(Tanıtım Bülteninden)
