İlme hizmet etmeyi bizlere nasip eden âlemlerin Rabbi Allah'a hamd ve şükür; sevgili Peygamberimiz, eşsiz örneğimiz Hz. Muhammed'e (s.a.v.), ashabına ve temiz ailesine de salât ve selâm ediyoruz.
Elinizdeki kitap, hadisle fıkhın iç içe bulunduğu, bunların geniş bir kültür ve engin bir ilmî birikim ışığında değerlendirildiği, İslam kültür mirasımızın kıymetli çalışmalarından birini oluşturmaktadır. Bir fıkıh kitabı olmasının yanı sıra, içerisinde 7000' den fazla hadis - ki bu rakam, Buhari nin Sahih inde yer alan hadis sayısıyla yaklaşık aynıdır- bulundurmasıyla, aynı zamanda bir hadis kitabıdır.
Fıkıh kitapları kategorisinde değerlendirildiğinde, Hanefi mezhebi fıkhına dair müstesna çalışmalardan bîrini oluşturmaktadır. Hadis kitapları kategorisinde ise, fıkıh konularına göre kaleme alınmış bir hadis kitabı olup, şerh edebiyatı içinde yer almaktadır. Şerh çalışmasının, sıradan bir açıklama ve yorumlama faaliyetinden öte belli bir ilmî seviye ve birikim isteyen, zor ve geniş boyutlu bir çalışma olduğu açıktır.
Hadisler, dinî hükümlerin Kur'an-ı Kerim'den sonraki ikinci kaynağıdır. Kur'an'ın hiç değinmediği veya tam olarak açıklığa kavuşturmadığı konularda açıklamalarda bulunur, yeni hükümler koyar. Bu sebeple, hadisler olmaksızın, Allah'ın hoşnut olacağı bir hayat sürmek mümkün gözükmemektedir. Bu bakımdan sünnet, büyük önem arzetmektedir. İslam alimleri arasında, Hz. Peygamber 'in sünnetine uyma ve onu örnek almanın gerekliliği konusunda herhangi bir görüş ayrılığı mevcut değildir.
Mezheplerde bazı konularda görülen ihtilaf ve farklılıkların sebebi, Kur'an ve Sünnet'i anlama ve yorumlamadaki farklılıktan ileri gelmektedir. Aynı meselede farklı içtihadlar ve hükümler ortaya koyan müctehid âlimlerin hepsi, görüşlerini Kur'an ve Sünnet'e dayandırmışlardır. Bu sebeple bir konuda mevcut bütün hadisleri, fıkıh geleneğindeki farklılık ve tartışmaları bilmeden, bir hadisten ilk bakışta anlaşılan anlamı esas alarak, herhangi bir mezhebin farklı uygulamasını eleştirmek doğru değildir.
Özellikle hicri I ve III, yüzyıllar arasında, İslami ilimlerden fıkıh usûlünün ve fıkhın temellerini atan ve günümüze kadar da etkisini devam ettiren, Ebu Hanife (Ö.150), İmam Malik, (Ö.179), İmam Şafii (6.204), İmam Ahmed b. Hanbel (Ö.241) ve ismini zikredemediğimiz daha nice büyük müctehidler yetişmiştir. Eserin müellifi İmam Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed et - Tahavi (6.321) de bu nesilden hemen sonra yaşamış büyük müctehidlerimizden biridir.
Büyük âlim İmam Tahavi sadece bir fıkıh alimi değil, aynı zamanda hadis ilminin de önde gelen âlimlerindendir. Kitapta, onun bu iki ilim dalındaki engin birikimi ve ilmî yetkinliği belirgin bir şekilde görülmektedir.
O, bu kıymetli eserinde, yöntem olarak, Hanefî mezhebinin dayanağı olan hadislerin yanı sıra farklı mezheplerin görüşlerini ve delil olarak ileri sürdükleri hadisleri birlikte kaydetmiştir. Tahavi, ilk olarak farklı görüşlerin dayanağı olan hadisleri sıralamış, ardından Hanefî mezhebinin temelini oluşturan hadisleri sunmuştur. Farklı grupların ileri sürdükleri hadisleri, gerek metin ve gerekse raviler bakımından değerlendirmeye tâbi tutmuş, ardından kendisinin, sonuç olarak benimsediği görüşü belirtmiştir. Bunu da hadisleri hadis usulü tekniklerine göre değerlendirerek, kaynaklardaki durumunu araştırarak, hadisin lafızlarındaki edebî ve bilimsel yönlerin farkında olarak ve hadislerde-ki fıkhi hükümleri doğru tespit ve izah etmeye çalışarak yapmıştır.
İmam Tahavi 'nin bu kitabı, dini, kaynaklarından öğrenme duyarlılığında -ki Müslümanlara, bu konuda bir pencere açmakta, fıkhi meseleleri bu pencereden daha ayrıntılı ve etraflıca görmelerini sağlamaktadır. Bu, belki de kitabın en belirgin özelliklerinden biri olsa gerektir.
Kitap, sıradan bir ilmihal ve fıkıh kitabının ötesinde okuyucunun uzak kalamayacağı birtakım ilmî zenginliklere sahiptir. Kitabı okuyan herkes, merak ettiği ilmihal bilgisini öğrenmenin yanı sıra fıkhi meleke ve yeteneğinin de oluştuğunu görecektir. Her geçen gün bu melekesi geliştikçe, kişiliğinin de geliştiğini, bağımsızlaşmaya başladığını fark edecektir. Bu elbette bir fıkıh kitabından elde edilebilecek oldukça büyük bir kazanımdır. Bu gelişim süreci, aynı zamanda kitabın kendi alanında değer ve önemini gösteren en büyük şahittir.
Kitabın en önemli özelliklerinden biri, Hanefi mezhebine dair belli bir sistem dâhilinde kaleme alınmış ilk kaynaklar arasında yer almasıdır. Müellifinin, Hanefî mezhebinin sistemleşmeye başladığı bir dönemde yaşamış olması bunda etkili olmuş görünmektedir. Kitabın bir diğer belirgin özelliği, birçok hadis ve fıkıh kaynağında bulunmayan, hükümlere dair pek çok hadis ve rivayeti içermesidir. Bu özellik, hadis kültürü açısından eserin fazladan bir zenginliğidir. Herhangi bir fıkhi meselenin hadisini burada bulabilmek mümkündür.
Şüphesiz böyle kısa bir takdimde, böylesine eşsiz bir hazineyi tanıtabilmek mümkün değildir. Gerek kitap gerekse yazan hakkındaki ayrıntılı bilgi kitabın ilerleyen sayfalarında gelecektir. Kitabın mütercimi tarafından kaleme alınmış olan " İmam Ebu Cafer et - Tahavi Hayatı ve Eserleri" başlıklı bölüm, kitabın ve yazarın tanıtımına ayrılmıştır. Okuyucuya bu bölümü mutlaka okumasını tavsiye ediyoruz.
Bu sunuşta, kitabın büyük bir özveri ve yoğun çalışmanın sonunda ortaya çıktığını da belirtmek istiyoruz. Böylesine kapsamlı bir kitabı Türk dilinde İslâm kültürüne kazandırmak kolay olmamıştır. Kitabın yayımlanmasında gerek maddî gerekse manevî yönden her türlü desteği sağlayan yayın yönetmenimiz Şamil GÖK Beyefendi'ye, kitabın Türkçeye kazandırılmasındaki üstün gayret ve çabalarından dolayı mütercim M. Beşir ERYARSOY Beyefendi'ye ve kitabın hazırlık aşamasında emeği geçen diğer çalışanlara teşekkür ediyoruz.
Başta ve sonda hamd her zaman sadece Allah'adır. O'nun kutlu Peygamberi Hz. Muhammed'e (s.a.v), ashabına, ailesine ve onlara uyan her mü'mine de selâm olsun.
