İran Siyasetini Anlama Kılavuzu
Abdullah YeğinSözler ve Alıntılar
İran Kürtleri daha çok Zagros dağları boyunca Maku şehrinin güneyinden başlayarak Loristan ve Huzistan eyaletlerinin kuzeyine kadar uzanan bölgede yaşarlar. Mahabat şehrinde Mengor, Maku çevresinde Celayi, Hoy şehrinde Milan, Salmas ve Urumiye şehirlerinde ise Kara Papak, Şikak ve Begzade kolları Batı Azerbaycan’da yaşamaktadır. İran’ın batı bölgesindeki Kürt illeri Sakız, Senendeç ve Kermanşah’tır. En meşhur illeri Kermanşah çevresindeki Sıncabi, Kermanşah’ın güneyinde Kelhor, ayrıca Babahani, Kemas, Goran ve Feth Ali begi’dir. Çoğunluğu Sünni mezhebine bağlıdırlar ve özellikle de bu durumdan ötürü rejimle aralarına mesafe koymuşlardır. Bunun yanında siyasi-kültürel taleplerde de bulunmakta ve genel olarak sisteme muhalefet etmektedirler. Kürtler arasında etkin olan başlıca siyasi hareket rejim muhalifi olan ve illegal faaliyet yürüten İran Kürdistanı Demokrat Partisi’dir. İran Kürdistanı ülkenin geri kalmış bölgeleri arasında yer almaktadır ve refah düzeyi ortalamanın altındadır.
Sayfa 73 - KürtlerKitabı okudu
Millet Meclisi’nin görev, yetki ve sorumlulukları ülkemizdeki meclise benzese de özellikle Koruyucular Konseyi karşısındaki durumu İran’ın kendisine özel bir durumdur. Koruyucular Konseyi ve Düzenin Yararını Teşhis Konseyi’nin anlatıldığı bölümlerde Millet Meclisi’nin bu konseylerle ilişkileri ve bir kanun çıkardığında takip edeceği metot ayrıntılı bir biçimde ele alındığından dolayı burada tekrar edilmeyecektir. Kısaca özetlenecek olursa Millet Meclisi ve onun kararları Koruyucular Konseyinin onayı olmadan yok hükmündedir.
Sayfa 56 - Meclis-i Şura-yı İslamiKitabı okudu
Esas olarak bölgenin ve İslam dünyasının tarihe geri dönüşü olarak görülmesi gereken Arap Baharı da bölgenin özne olma yolunda attığı temel bir adım olarak okunmalıdır. Ortadoğu bu şekilde tarihteki yerini yeniden konumlandırırken bölge dışındaki devletlerle geliştirilecek ilişki biçimleri kadar bölge devletlerinin kendi aralarındaki ilişkilerinin içeriği ve yöntemi de çok daha önemli hale gelmektedir. Bu durum bölgenin iki çok önemli gücü olan İran ve Türkiye arasındaki ilişkiyi de eskisinden daha önemli hale getirmektedir. Bir yandan Türkiye’nin başlarda arabuluculuklarla bölgede etkinleşme çabasını son dönemlerde inisiyatif alan taraf noktasına taşımış olması, diğer yandan da İran’ın İslam devriminden bugüne bölgede etkin olma çabalarının, İran ile Türkiye’yi rakip komşular haline getirmesi muhtemel görünmektedir.
Öte taraftan iki ülkenin Suriye örneğinde olduğu gibi karşıt politikalar izlemesi, söz konusu rekabeti gerginliğe ve belki de daha ötesine taşımaya namzet bir durum olarak karşımıza çıkarmaktadır.
Sayfa 11 - ÖnsözKitabı okudu
İran nüfusunun yaklaşık %10’unu oluşturan Sünniler daha çok Sistan-Belucistan, Kürdistan ve Gülistan’da yoğunlaşmıştır. Söz konusu bölgelerden özellikle Sistan-Belucistan ile Kürdistan eyaletleri ülkenin az gelişmiş mıntıkaları olup buralardaki refah düzeyi genel ortalamanın altındadır. İran’da Sünnilere ait 400’ün üzerinde okul ve 10.000 civarında cami vardır. Ülkenin doğusunda örgütlenen ve rejim karşıtı mücadele yürüten selefi Cundullah örgütü Sünnilerin haklarını savunma iddiasındadır.
Sayfa 72 - SünnilerKitabı okudu
Yahudiler İran topraklarında 2700 yıldır varlığını korumakta ve en kadim İran toplulukları arasında yer almaktadır. İran Yahudilerinin çoğunluğu İsrail devletinin kurulmasından sonra oraya göç etmiştir. İslam Devriminden sonra ise 80 ile 100 bin arasında Yahudi İran’dan ayrılmış ve bunların çoğu Amerika’ya yerleşmiştir. Şu andaki nüfusları ise 25 bin civarındadır. Bunların yarıdan fazlası Tahranda, geri kalanı ise Şiraz, İsfahan, Kermanşah, Yezd, Kerman, Rafsancan, Burucerd ve Urumiye’de yaşamaktadır. Mecliste 1 milletvekili ile temsil edilen Yahudilerin Tahranda 5 okulu bulunmaktadır.
Sayfa 72 - YahudilerKitabı okudu
İran’da özel televizyon kanalı yoktur ve mevcut kanalların tamamı doğrudan dini lidere bağlı olan İran Radyo ve Televizyon Kurumu’na bağlıdırlar. İnternet konusunda da İran’da filtre kırıcılar çok yaygın olarak kullanılmakta, böylece sansür mekanizması bir şekilde zorlanabilmektedir. Basın organları ise daha kontrol edilebilir bir bilgi iletim aracı olduklarından daha sıkıntılı bir noktadadırlar. İran’da birçok gazete yasalara aykırı yayın yaptığı gerekçesiyle geçici ya da sürekli kapatma cezası almıştır. Gazeteler ise bu duruma başka bir isimle tekrar yayınlanma yöntemiyle karşılık vermektedirler.
Sayfa 75 - MedyaKitabı okudu
Financial Times gazetesinin 2006 yılında en etkili İranlı yorumcu olarak ilan ettiği Şeriatmedari dini lider merkezli muhafazakâr yapının en önemli savunucularındandır. Özellikle Suriye olayları ile ilgili Türkiye’yi suçlayıcı yazılarıyla birlikte Türkiye’de de adı anılmaya başlandı. Genel olarak İran muhafazakâr kesiminin, özel olarak da dini liderin bir konuda ne düşündüğünün anlaşılması için Şeriatmedari’nin yazılarının takibi oldukça önemlidir.
(…)
Her halükarda devletin çok önemli n talarından bilgiler aldığı kesindir. Öyle ki Şeriatmedari ile ilgili şu söz söylenegelmektedir: “Bütün gazeteciler yaşanan olayları haber yaparlar, Şeriatmedari ise yaşanacak olayları haber yapar.”
Sayfa 102 - Hüseyin ŞeriatmedariKitabı okudu