İslam Coğrafyası (Ahsenü't-Takasim)
Mukaddesî (el-Makdisi)About İslam Coğrafyası (Ahsenü't-Takasim)
İslam Coğrafyası (Ahsenü't-Takasim) subject, statistics, prices and more here.About
Mekke halkı kibirlidir. Yemen halkı naziklikten nasibini almamıştır. Umman halkı hilekârdır; teraziden çalar ve fasıktır. Aden’de aleni zina yaparlar. Ahkaf halkı sapkındır. Hicaz halkıysa fakirdir ve toprakları verimsizdir.
Antik Çağ’ın tüm coğrafya ve kartografi mirası, İslâm kültürü çevresinde yeni bir forma girmiş, bu mirası devralan Müslüman bilim camiası teşkil ettikleri yeni ekoller vasıtasıyla coğrafya çalışmalarını yeni bir merhaleye sokmuştur. Bu minvalde başlayan İslâmî coğrafya çalışmaları, ilgili dönemin tarihi için gözden kaçması mümkün olmayan bir kaynak grubunu teşkil etmektedir. 10. asırda yaşayan Mukaddesî (ya da Makdisî) de bu coğrafya âlimleri arasında hatırı sayılır yere sahiptir. Modern araştırmacılar onun matematiksel yönünün zayıflığına odaklansalar da Mukaddesî coğrafyayı sayılardan ibaret görmez ve metnini istatistiklere boğmaktansa bir nevi etnograf, kültürel coğrafyacı ve hatta antropolog gibi çalışır. Buna rağmen istatistiksel çıkarımları kendi devrine göre son derece isabetlidir. Başta Belh Okulu gibi döneminin coğrafya ekollerinin birikimini özümseyen Mukaddesî, bu mirasın üzerine beşerî coğrafya unsurlarını eklemiş, uzun seyahatleri sayesinde elde ettiği gözlemleriyle eserini zenginleştirmiştir. D. Ahsen Batur’un uzun emekleri sonucu mahirane bir şekilde Türkçeye kazandırdığı bu eser; Irak, Akûr (Mezepotamya), Suriye, Mısır, Mağrib, Deylem, Rehab, Cibâl, Huzistan, Fars, Kırman gibi Arap ve Acem diyarlarındaki önemli şehir ve beldeleri ayrıntılı bir şekilde okura sunmakla kalmıyor, buralarda yaşayan halklar hakkında da ilk elden kaynaklar sağlıyor.
Author: 
Mukaddesî (el-Makdisi)
Translator: 
D. Ahsen Batur
Estimated Reading Time: 14 hrs. 42 min.Page Number: 519Publication Date: March 2023First Publication Date: 985Publisher: SelengeOriginal Title: Ahsenü't-TakasimISBN: 9786054944040Country: TürkiyeLanguage: TürkçeFormat: Karton kapak
Book Statistics
Reader Profile of the Book
Kadın% 19.0
Erkek% 81.0
0-12 Yaş
13-17 Yaş
18-24 Yaş
25-34 Yaş
35-44 Yaş
45-54 Yaş
55-64 Yaş
65+ Yaş
About the Author
Mukaddesî (el-Makdisi)Yazar · 2 books
946-47 (H.335) yılı civarında Beytülmukaddes (Beytülmakdis) adıyla da tanınan Kudüs’te doğdu; bu sebeple nisbesi kaynaklarda Makdisî veya Mukaddesî olarak geçer. Hayatı hakkında bilinenler, Aḥsenü’t-teḳāsîm fî maʿrifeti’l-eḳālîm adlı eserinde anlattıklarından ibarettir. İlk öğrenimine Kur’an’ı ezberleyerek başladı; arkasından Arapça nahiv dersleri aldı. Daha sonra Bağdat’a giderek Kadı Ebü’l-Hüseyin el-Kazvînî gibi hocalardan Hanefî fıkhı öğrendi; bunun için kendisini Hanefî sayar. Fakat farklı mezheplere hoşgörüyle bakması ve Fâtımîler’e yakın ilgi duyması, onun bir Şiî dâîsi veya en azından Şîa sempatizanı olduğu kanaatini uyandırmaktadır. Hayatının yirmi yılından fazlasını Endülüs, Sind ve İran’ın doğusunda yer alan Sicistan bölgeleri hariç İslâm dünyasını gezerek geçirdi. Gayrimüslim ülkelerini gezmediği gibi onlardan bahsetmek ihtiyacını da duymamıştır. Seyahatleri sırasında 967 (H.356) ve 978 (H.367) yıllarında hacca gitti, Mecûsî ve Hristiyan bayramlarına katıldı, mutasavvıflarla bir arada bulundu, gazilerle birlikte savaştı ve ribâtlarda yaşadı; 1000 (H.390) yılı civarında da vefat etti. Hayatı boyunca dikkatle topladığı bilgileri gördükleri ve okuduklarıyla ve daima kendi gözlemlerini daha tecrübeli seyyahlarınkilerle karşılaştırarak sorguladı; ayrıca ehil bulduğu kimselere danıştı. Kırk yaşına geldiğinde doğrudan gözlem, araştırma ve kişisel deneyimlerine dayanan ünlü eserini kaleme almaya başladı.
Makdisî sosyal, ekonomik ve kültürel alanlara ilgisini yansıtan kendine özgü yaklaşımıyla erken dönem coğrafyasını günümüzde “beşerî coğrafya” denilen bilim dalına çeviren kişidir. O, coğrafyayı kendi orijinal alanından saptırmaksızın ilâhiyat ve hukuk âlimleri için temel bir disiplin olarak görür; coğrafî problemleri tartışırken de sık sık Kur’an’a ve hadis literatürüne atıflarda bulunur. Ayrıca meslekî terminoloji veren ve bunu kitabında önsözde açıklayan ilk Müslüman coğrafyacıdır. Bu terminolojide kasabalar (beled), şehirler (Medine), metropoller (mısr), semtler (nahiye), yöreler (kura) ve bölgeler (iklim) bulunur. Makdisî ana kavramları adlandırmak için de özel ifadeler kullanmıştır; meselâ meşriḳ “doğu”, şark “doğuya ait”; mağrib “batı”, garb “batıya ait” demektir. İklim kelimesi de hem ülke veya yöre, hem yeryüzünün batı-doğu istikametinde bölündüğü yedi enlemsel bölge anlamındadır. Bu belirgin ayırımlar özellikle İslâm dünyasının coğrafî ve yeryüzünün astronomik bölümlenmeleri söz konusu olduğunda önem taşımaktadır. Makdisî, mensubu bulunduğu Belh coğrafya ekolüne göre genel olarak yirmi kabul edilen iklim sayısını denizleri, adaları ve bunları çevreleyen bölgeleri dışarıda tutarak on dörtle sınırlamıştır (bk. İKLİM).
Erken dönem coğrafyacılarını bütünden ziyade parçaya yönelmek ve aceleci davranmakla suçlayan Makdisî’ye göre mevcut kitaplar ya tavsifî, fizikî ve matematikî coğrafyaya dairdir ya da yalnız yollar ve ülkeler üzerine olup pratik kullanım bakımından yetersiz veya müellif hâmilerinin özel ihtiyaçlarına cevap verecek tarzda dar kapsamlı çalışmalardır. Ayrıca bunlar kasabalar ve nüfuslar, dil ve lehçeler, seyahat yolları, menzil ve mesafeler, mezhep ve fırkalar, örf ve âdetler, ticaret, ölçü ve para birimleri gibi ayrıntıları içerir ve bunların çoğu söylentilerden ibarettir. Kendisinin verdiği bilgiler ise ya şahsî gözlemlerine dayanan tasvirleri ya güvenilir kaynaklardan duyduklarını veya yazılı belgelerden aldıklarını ihtiva eder. Ancak övgüye değer bulduğu amacını gerçekleştirirken kendisinin de her alanda aynı başarıyı ortaya koyamadığı görülür. Her şeyden önce matematikî coğrafyaya yeterince önem vermemesi bir eksikliktir; haritaları Belh ekolünün eleştirdiği haritalarının taklididir. Bununla birlikte öğrenmek isteyip de araştırmaya vakit bulamayanlar için ana bölümden önce hızlı referans teşkil edecek şekilde şehir listesi ve diğer özellikleri içeren bir özet sunan ilk Müslüman müelliftir. Ayrıca haritalarını o kadar güzel yapmıştır ki muhtevalarında büyük farklılıklar bulunan daha sonraki dönem haritalarında dahi örnekleri kullanılmıştır. Onun metninin önceki müelliflerinkilere nisbetle daha tavsifî olmasına karşılık deniz, nehir, dağ, çöl ve yolları farklı renklerle gösterdiği haritaları daha az detaylıdır. Makdisî’nin Büyük Okyanus teorisini benimsemesi ve haritalarında Akdeniz’in Atlas Okyanusu’nun küçük bir kısmını teşkil etmesine rağmen bazı müelliflerin Akdeniz ve Hint Okyanusu’nun Büyük Okyanus’un dışına aktığı inançlarına katılmadığı görülür.
Makdisî’nin Ortaçağ İslâm coğrafyasının en orijinal ve en önemli eserlerinden biri olan Aḥsenü’t-teḳāsîm fî maʿrifeti’l-eḳālîm’inin iki versiyonu vardır. Birincisi 375’te (985) Fars’ta (Güneybatı İran) tamamlanmıştır (Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 2971; Leiden Bibliothek der Rijksuniversiteit, Cod. Or. nr. 2063); Michael Jan de Goeje’nin neşri (Leiden 1877) buna dayanır. İkincisi 387’de (997) yazılan ve Yâkūt el-Hamevî tarafından istinsah edilen versiyondur. Daha sonra da neşirleri yapılan eser (Gāzî Tuleymât, Dımaşk 1980; Muhammed Mahzûm, Beyrut 1987) Batı dillerindeki bazı kısmî çevirileri yanında tam olarak Farsça, Urduca ve İngilizce’ye çevrilmiştir.
