İslam Felsefesine Giriş
Mehmet BayrakdarSözler ve Alıntılar
Aristo veya Eflatun'un İslam ahlakçılarına etkisi, asla abartılacak derecede degildir. Zaten Müslüman ahlakçıların Aristo'ya ait
olarak naklettikleri ahlak ve siyasetle ilgili birçok fikir, gerçekte Aristo'nun fikirleri değil, yazarı bilinmeyen fakat Aristo'ya atfedilmiş, ileride isimlerini zikredeceğimiz uydurma eserlerden alıntılardır.
Sokrates, İslam dünyasında daha çok bir ahlak filozofu olarak tanınmıştır.
Genel olarak İslam hukukuna rey ve kıyası sokan kişi olarak Ebu Hanife (ö. 767) kabul edilir.
Başta Mutezile kelamcıları
olmak üzere, Islam kelamcıları, gerek İslam filozoflarından gerek Aristo ve Elatun'dan bazı meselelerinde etkilenmişlerdir; bazılarının çözümünde farklı sonuçlara varmış olsalar bile. Mesela atomculuk, mesela cevher ve araz teorilerinde olduğu gibi; cedel (diyalektik) metodunun kullanımı gibi. İşte bütün bu sebeplerden dolayı kelamın, akaid kısmı dışta bırakılacak olursa, salt düşüncevi
(spekülatif) kelam, İslam felsefesinden başka bir şey değildir.
Stoacı filozofların hiçbir eseri Arapçaya çevrilmediğinden, onların İslam felsefesinin oluşumuna ve genelde İslam düşüncesine doğrudan ve sürekli etkilerinden bahsedilemez. Ancak yukarıda isimlerini zikrettigimiz Helenistik devir filozof ve yazarlarının vasıtasıyla dolaylı bir etkileri olmuştur.
Genelle Müslüman filozofların bilim anlayışı da Aristocudur. Bilim, tikellerden tümele varmak, teoriden pratiğe gitmek ve
genel kurallar aramaktır. Aristo, bilimin konusu ancak değişmeyen varlıklar demiştir. Arisyo bu anlayış içinde de bir ilimler sınıflaması yapmıştır. Buna değişken gördüğü tarihi, sosyal veya sosyolojik ilimleri sokmamıştır. Kindi, Farabi, İbn Sina, İbn Rüşd genel
de bu anlayısa baglı kalmışlar ve Aristocu ilim tasnifini benimsemişlerdir. Fakat bu Aristocu anlayışı benimsemeyerek tam tersi bu bilim anlayışını savunan Müslüman düşünürler de vardır. Mesela
Biruni ve Ibn Haldun. Biruni, pratikten teoriye gitmeyi savunmuşken, İbn Haldun , tarih, ekonomi ve sosyolojinin birer ilim olduğunu kabul etmiştir.
Felsefeyi tamamen reddeden menfi tutumun karşısında, tam tersi bir tutum vardır. Felsefeyi ve akli düşünceyi aşın bir sekilde yücelten tutumun temsilcilerinin başında tabiatçı filozof ve bilimci Muhammed Zekeriyya er-Razi (865-932) gelir. Ona göre akıl her şeyin ölçüsüdür. O, insan için aklın yeterliliğini savunur. Kur'an-ı Kerim de dahil, başta İncil ve Tevrat'ı kötü dille eleştirir. Dinler ve peygamberlere karşı tutumu, "insanlığı kavgaya sürükleyen dini çatışmalar" olduğunu söyleyen modern Marksistleri hatırlatır. Hayatı boyunca tam bir filozof hayatı yaşamayı benimseyen Razi,
Sokrat ve Eflatun hayatına özenmiş ve filozofun hayatının sade ve basit hayat oldugunu savunmuştur.