Arapça kökenli bir kelime olan mezar kelimesi; "ziyaret yeri, ziyaret edilen ve ölünün gömüldüğü yer" anlamlarına gelir. Bunun yanında mezara; kabir, sin, makber, makbere medfen, inzivagâh, habgâh (uyku yeri) ve aramgâh-ı ebedi (sonsuz dinlenme yeri), halvetgâh-ı manevi (manevi görüşme yeri) gibi isimlerde verilmiştir.
Mevleviler, ölüler ve mezarlıklar için "susanlar, susmuşlar" anlamında "hamuşân" ifadesini kullanırlar. Toplu halde bulunan mezarlar ise mezalık, mezaristan, kabristan veya hazire olarak anılır.
Cami, tekke, türbe etrafında bulunan hususi mezarlıklar için ise hazire tabiri kullanılır.Mezarlar üzerine dikilen veya konulan taşlar; genellikle kapak taşı, baş taşı, ayak taşı olmak üzere üç kısımdan oluşur.
İstanbul'un 100 Mezar Taşı adlı çalışmada İstanbul mezarlık, hazire ve müzelerinde bulunan mezar taşlarının seçiminde; yüzyıl, meslek grupları, cinsiyet, estetik, şahsiyet, coğrafya, ölüm sebebi gibi, kriterler göz önünde tutulmuştur. Bunun yanında taşalr; yazı çeşidi, serpuş, süsleme unsurları açısından da değerlendirilmeye çalışılmıştır.
İstanbul'da farklı din ve dönemlere ait mezarlara örnek olarak; Roma, Bizans, Musevi, Rum Protestan ve Ermeni Katolik mezar taşları çalışmaya dahil edilmiştir.
Ali Rıza Özcan
