Sözler ve Alıntılar
Kafası ilmin ve felsefenin kurtları tarafından ısırılmaya başlayan insan, dogmatik bir hor yaratılışında olmadığı zaman, faal politikacılık yapamaz.
Sayfa 702 - Kitap Yayınevi
Talat Paşa ve tehcir
Fakat, her ne olursa olsun Talat Paşa, bu tehcir kanununu bile bile yaptı ve tatbik etti. 1918'de Berlin'de kendisiyle uzun uzadıya konuştuğumuz bir sırada o zamanlar Almanya'da aleyhimize yapılmakta olan neşriyattan kendisine bahsettiğim zaman bana şu sözleri söylemişti:
- Kim ne derse desin, ben yaptığım şeyi biliyorum, Muhittin... Biz bir yaşama veya ölme harbine tutuştuk. Eğer o sıralarda ihtilale ve Rus ordusuna karşı mağlup olsaydık bugün Anadolu'da Türk parmakla gösterilecekti. O zaman mağlup olmadık, yaşamak hakkımızı tahkim etmek bir vazife idi. Ben bu vazifeyi yaptım. Belki bana bugün herkes, hatta sen de levm edersiniz. Fakat, bir zaman sonra Türkler benim ismimi hayırla yadedeceklerdir. Bu işte kimsenin mesuliyeti yoktur, bütün mesuliyet benimdir.
Bu sözler üzerine, ben, tedibin bu kadar şiddetli olmasını isteyenler arasında doktor Bahaettin Şakir, Doktor Nazım ve Ziya Gökalp'ın da isimleri zikredilmekte olduğunu ve kendisinin de elbet, her şeye ve herkese rağmen bu işi yapmış olamayacağını söylediğim zaman da bana şöyle cevap verdi:
- Kanun karşısında mesul olan adam benim. Elbet kanunu neşrederken arkadaşlarımla mutabık kalarak hareket ettim. Fakat, tatbikattaki şiddetin bütün mesuliyeti bana attir. Kanun çok yumuşak da tatbik edilebilirken öyle olmadı. Bu, benim tarafımdan, ister arzu edilmiş, ister mani olunamamış bir şiddet olsun, neticede gene mesul benim. Bununla beraber bu işin üzerinden hayli zaman geçmiş olduğu halde yaptığımdan asla nadim değilim.s.257
Kitap Yayınevi
İttihat ve Terakki Neydi?
Anılar İttihat ve Terakki'nin kimliğini sorgulamakla başlamaktadır. Aslında bu soruyu kendisi Merkeziumumi binasında yani Kırmızı Konak'ta 1917 yılında Talat Paşa'ya sorar. Talat Paşa, soruyu partiyi evirip çevirmek bağlamında anladığı için "idaresinin pek müşkül" olduğunu söylemekle yetinir. İmdada Ziya Gökalp yetişir: İttihat ve Terakki Türk milletinin ruhundan kopmuş bir mefkûre hamlesidir. C.1, s.49
Kitap Yayınevi
Para kazanma
Hayatı iyi anlamış olanlar öğrenmişlerdi ki çok parayı ekseriya layık olanlar değil, layık olmayanlar kazanırlar. Hakikaten para kazanmaya layık olan iyi insanlar, para kazanmaktan utandıkları için ya hiç kazanamazlar, yahut sa'y[çalışma] kuvvetleri ve biraz da şansları ile kazansalar bile bu kazancı ellerinde tutmayarak iyilik maksadıyla öteye beriye dağıtırlar. Ötekiler ise utanmaksızın kazandıkları paraya korkunç bir hırs ile yapışırlar. s.341
Kitap Yayınevi
Enver Paşa
Enver Paşa teşebbüste ifratın kurbanı oldu
Zannedersem, İttihat ve Terakki'nin yakınlarından onu en son gören ben oldum ve onun da en son gördüğü bendim. O gün gördüğüm çehre, o tarihten sekiz sene evvel Edirne'de gördüğüm erkânıharp reisinin çehresinden büsbütün başka idi. Teşebbüsü bir türlü elinden bırakmak istemeyen bu gözü pek enerji, teşebbüslerinin zamanlarını ve istikametlerini iyi tayin edememek gibi talihsizliğin kurbanı olmuştur.
Bence tarih adamlarının talihsizliklerini, mukadderata hakim bir kuvvetin tayin ettiği akıbetler değil, bizzat kendileri yaparlar. Teşebbüste ifrat, onların felaketlerinin başlıca amilidir. Kim teşebbüsün zamanını, ölçüsünü, istikametini tayinde isabet gösterirse o muvaffak olur. Kim teşebbüste ifrattan sakınmayı, zaman zaman teşebbüs hamlelerini biraz da başkalarına bırakmayı iyi bilirse, onun için teşebbüste hayır vardır. Bunu yapamayanlar, inatla teşebbüsün ipini çekmekte ısrar edenler, mutlaka mağlup olmuşlardır.
Bence Enver'in tarih içindeki mağlubiyetini bu noktada aramak lazımdır. C.I, s.129
Kitap Yayınevi
Enver Paşa'nın Ermeni Patrik Zaven'e Tarihi Uyarısı
“Ermeni istiklali mi istiyorsunuz? Büyük bir Ermenistan krallığı mı yapmak arzusundasınız? Her millet kendisi için büyük bir istikbal tasavvur edebilir. Fakat, size bunun için şunu tavsiye ederim. Bizim mağlup olmamızı bekleyiniz. Biz mağlup olursak o zaman istediğinizi yapabilirsiniz. Fakat, mağlup olmadıkça kendimizi şiddetle müdafaa ederiz. Bizi arkadan vurmak isteyen her hareketi en şiddetli surette tenkil etmek bizim için sade bir hak değil, bir de borçtur. Bizi vurmaya kalkmayınız, mukabelemiz şiddetli olur”
"Zarif, çelebi tavrı çehresine yakışan sakalı, siyah gözlerinin canlı ve zeki bakışları ile Cemal Paşa'yı ne zaman hatıratımda canlandırsam O'nu İttihad ve Terakki İnkılabının Talât Paşası ile Enver Paşası arasında mutavassıt bir yere oturturum."
Ad gününüz kutludur Paşam