Meryem Xan Sözleri ve Alıntıları
Meryem Xan sözleri ve alıntılarını, Meryem Xan kitap alıntılarını, Meryem Xan en etkileyici cümleleri ve paragragları 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.Lorik
Ninnilerin psikanalist yönleri üzerine yapılan bir araştırmaya göre, ninninin sadece çocukları uyutmak amacıyla söylenmediği, annelerin ninnilerini söyleyince içine sevgilerini, yaslarını, halkının kahramanlıklarınıve diğer duygularını da katarak sürekli yeniledikleri ortaya çıkmıştır. Bunun sonucunda anneler bir sanatçı mahareti ile sanatını yeniden yapar ve ilerletirler. Buna göre, ninnilerin başka bir vazifesi daha ortaya çıkıyor. O da annelerin ninni aracılığıyla bilinçaltı duygularının çocuklarına aktarılmasıdır. Anne, derdini, kederini ve içselleştirdiği duygularını kimseye anlatamazken, bu yolla beşikteki bebekleri ile paylaşırlar.
..bir de bakmışsınız ki, kendinizi Botan halkının upuzun halaylarında sêgavi oynarken bulmuşsunuz. Elinizde sarı, kırmızı, yeşil mendiller.
Dengbejler
Halkın içinden çıkan ve tamamen kendilerini halkın tarihine, kültürel değerlerine ve günübirlik sorunlarına adayan halk dengbêjleri, halka mal olmuş efsaneleri, kahramanlıkları, mitolojik olayları stran formatına sokarak edebi ve şiirsel bir dil ile tekrar halka aktarmaya çalışarak bunların unutulmasının önüne geçerler. Halk dengbêjleri diğer dengbêjlere göre daha realist, hümanist ve daha az menfaatçidirler, çünkü onlar sırtını halka dayar ve halk da onları yalnız bırakmaz. Onlar nereye giderse gitsin onlara mutla- ka kapısını açan bir dengbêj divanı vardır. Halk dengbêjleri gerçek anlamı ile halkın acılarını sırtlayıp hamallık yaparken, düğünde, dernekte ve seyranda halkın elinden tutup halayının başını çeker ve en güzel düğün şarkılarını halk için söyleyip halkın gönlünü mest ederler.
Özellikle aşiretlerin yaşadığı Urfa tarafları, Botan, Xerzan, Serhad ve Tur Abdin bölgesi ile Kürtlerin yaşadığı diğer yerlerde yas ve ölüm sırasında söylenen ağıtlar hafızalarda yer edinerek çok zaman insanın yüreğini dağlayacak kadar açıklı olur. Hiç beklenmedik bir yerden yüreği yanık bir ananın, bir bacının ya da bir sevdalının parçalanmış kalbinin derinliğinden çıkan yas ağıdı, daha önce hazırlanmış veya planlamış bir ağıt değildir. Bu ses bir anda yürekten ve kalpten kopan acının dile gelmesi ile birlikte ortaya Cenaze merasimleri ve ölüm anlarında yaktıkları ağıtları ile yürekleri dağlayan analar, yüzyıllardan beri her gün yitirdikleri sevdiklerini ve yiğitlerini içlerinden geldiği gibi serbest bir şekilde ağıtla dile getirerek bir nebze de olsa acılarını hafifletmeye çalışırlar.
Botan ve Tur Abdin bölgesinde kırk yaşın altındaki insanların çok azı bu iş şarkılarını bilir. Çünkü son otuz yılda yok edilen göçerliğin, boşaltılan köylerin, göç ettirilen insanların yanında bir de bölgenin sosyal ve kültürel dokusu da büyük ölçüde zarar görmüştür Geçmişin o renkli, çok sesli, birlikte hareket etme anlayışının yanı sıra omuz omuza söylenen iş şarkıları eşliğinde işi kısa sürede bitirme ruhu da artık eskisi gibi değildir.
"Gurê manco" gibi
Lorik
Kürt kadınlarının sözlü edebiyat ürünü olan ninni ya da Kürtçesi ile lorik, annelerin çocuklarını uyutmak amacıyla söyledikleri ser best slow dörtlüklere denir. Botan bölgesinde her ne kadar serbest okunsa da bazı yerlerde manzum ve mensur dörtlükler ve uyaklı şiirsel tarzda da söylenirler. Bazı annelerin bazen günlük hayatı bazen de bir yerel kahramanın hikâyesini veya şarkısını söyleyerek çocuklarını uyuttukları görülmekle birlikte, bazı annelerin de çocuklarını korkutarak uyutmaya çalıştığı ve bunun için bazen kötü adamların isimlerini veya kisa hikâyelerini anlattıkları da çok görülmüştür.
Tarihini ve kültürünü yazıya döktüğünde baskıyla karşılaşan Kürtler, o zamanın zor şartlarına göre en geçerli çareyi hafız, âlim, masal anlatıcıları ve dengbêjlerin güçlü belleklerinde bulmuştur. Kürdistan'daki dengbêjler kendi aralarında görev dağılımı yaparcasına yaşadığı, hayat bulduğu, acısı ve tatlısıyla her şeyine katlandığı yaşam bölgesindeki olay, destan, kavga, yiğitlik ve unutulmaz âşkların yanı sıra gündelik hayatta önemli bir yer tutan düğün ve yasların ezgilerini, hüzün ve şen taraflarını insanların güçlü hafizalarına kazanmıştır.
hâlâ dedelerinin ve doğduğu köyün geçmişteki hatıraları ile oyalanıp otantik bir yaşam sürdürmeye devam ediyor.
Dengbejliğin tarihsel önemi
Aslında söylenen her stran, dengbêjlerin ruhlarının derinlerinden çıkan her payîzok ve her lawik Kürtlerin yüzyıllardır tükenmeyen acılarından artan bir demet acı iken, diğer yanı ile de aslından hayattır, en azgın sevda ve en masum aşktır.
Stran özlemdir, kavgadır ve biraz da sitemkârlıktır.
Aslında stran el ile deşilmeyen yaranın dil ile deşilmesinin en yalın yöntemi ve ulu orta söylenmeyecek her lafın söylenmesinin en ince yoludur.
Kim bilir, belki de o yüzdendir ki, büyük âşkların ve kavgaların birçok adamı ya dengbêj kesilip stran dizer ya da yiğit kesilip dengbêjlere söz, saz veya stran olurlar.
1990
yakılan ve duvarları yıkılıp sokaklara taşmış olan evlerin taşları ve bahçe duvarlarının hafriyatları yıllar geçmesine rağmen hâlâ ortalık yerde duruyordu. Bazı evlerin damları bozulup çökmüş olsa da, evlerin esas duvarları inadına yıkıma ve yakılmalara diz çökmemiş, bugün yapılmış gibi sapasağlam karşımızda dikili halde duruyorlardı.
Özgürlük yoksa iman da yoktur.
Hay lê tuye biyî melekê mewtê xencerê
Ser serê min re digerînî
Ma tuyê rihê min bistînî ho
Hey sen ruhumu alan melek olmuşsun
Hançerin başımın üstünde geziyor
Ruhumu mu alacaksın
Bizden önceki atalarımız ve düşünürlerimiz; "Söz uçar, yazı kalır" demiştir. Şüphesiz bu söze katılmamak mümkün değildir. Fakat bu söz ondokuzuncu yüzyıldan önce Kürtler için fazla bir ziyana mahal vermemiştir, zira yazının hayatımızdaki yeri çok daraltılmış ve adeta yasaklanmıştı. Bu büyük eksikliği Kürdistan'daki büyük İslam âlimleri, hafızlar, dengbêjler ve masal anlatıcıları büyük ölçüde gidermiştir. Kürtler kültürlerinin yok oluşunu izlemek yerine o zamanın en mantıklı kurtuluş yolu olarak gördükeleri sözlü edebiyat alanında o kadar iyi çalışmış ki, neredeyse çocukları bile dengbêjlik yaparak Kürt sözlü edebiyatına çok erken yaşta katkı sunmaya başlamıştır.
Dengbejliğin tarihsel önemi
Kürtlerin yaşadığı coğrafyada ömürleri boyunca birer kültür misyoneri gibi yaşamlarını sürdüren ve tarihi, kültürü, hayat hikâyelerini, kahramanlıkları, hayatın birçok anlamlı yanını güçlü hafizaları ile yarınlara taşıyarak unutulmaması için emek verip her türlü cabayı gösteren dengbêjler, geçmişten bugüne tarihimizin unutulmamasında büyük bir rol oynamışlardır.
Bazı akrabalarının anlattıklarına göre, sanatçının babası Heciyê Hemo çok dindar bir insan olduğu için kızı Meryem'in dengbêj olmasını istemiyordu.