Matbaacı İbrahim-i Müteferrika ve Risale-i İslamiyye Adlı Eserinin Tenkitli Metni
Risale-i İslamiyye
Mahmud Esad CoşanSözler ve Alıntılar
İbrahim-i Müteferrika'nın renkli bir şahsiyeti vardır. Cevdet Paşa onun için "Hezarfen" (Bin türlü sanat ve bilgiye sahip) lakabını kullanıyor. Matematikte, coğrafyada, astronomide (heyet), harp ve askerlik sahasında, diplomaside, matbaacılıkta, neşriyatçılıkta, hakkâklıkta, müellif ve mütercimlikte, tarihte, lisaniyatta, içtimaî ilimlerde devrinin ve muhitinin fevkinde üstün bir varlık göstermiştir.
Onun hakikate âşık sağlam bir mantığı vardır. Çevresine bağlanıp boyun eğmemiş, idealine uygun hamleleri cesaretle yapmıştır. Batılılığı görünce, eğitimciliğini üzerine almak üzere yetiştiği eski dinini terk etmiş; hakkı gördüğü halde ona uymayan üstatlarını, himmetsizlik ve mürüvvetsizlikle ithamdan çekinmemiş, onlarla münakaşalar yapmış, ıslahlarını kâbil görmeyince o muhiti terk etmiştir.
Hayatı boyunca Nemçe (Avusturyalılar) ve Papalığın karşısında bulunmuş, buna rağmen Garb'ın ilmini çok yakından takip ederek gelişmelerden kısa zamanda haberdar olmuş, bildiği ve öğrendiği faydalı şeyleri vakit geçirmeden yeni muhitine aktarmaya ve öğretmeye gayret göstermiştir.
Sayfa 29 - Server YayınlarıKitabı okudu
Müteferrika, matbaacılığı dışında daha birçok meziyetlere sahip değerli bir şahsiyet olup Osmanlı diyarında takdir görmüş, daima en yüksek şahsiyetlerin çevresinde yaşamış, milli kültürü müze olanca gücüyle katkıda bulunmuş vefakâr bir dost olarak ebediyete intikal etmiştir.
"Dünyada sevgili kullarım, çocukluğundan ihtiyarlığına kadar günah işlemeyip bütün günlerini ibadete harcayan kimselerdir."