Serbest Cumhuriyet Fırkası Nasıl Doğdu, Nasıl Feshedildi?
Ali Fethi OkyarSözler ve Alıntılar
Gazi: "Bir gazete çıkaracaktın?"
Ben: "Gazeteyi gene çıkarmak istiyorum."
Gazi: "Ne için?"
Ben: "Falih Rıfkı ve emsali bundan sonra kudurmuş köpek gibi üzerime saldıracaklar(!). Kendimi müdafaa etmek mecburiyetindeyim."
İsmet Paşa çok müteessir ve sinirli bir halde içeri girdi ve sofraya oturdu. İsmet Paşa'nın bu halini fark eden Gazi, yanında birine yavaş sesle, "Şimdiden sinirleniyor" diye göz kırptı.
40-50 milletvekiliyle yönetilebilir bir muhalefet olarak tasarlanan Fethi Bey ve arkadaşlarının kurduğu Serbest Cumhuriyet Fırkası beklenmedik bir başarılı performans gösterince, hele ki İzmir mitingine 50 bin kişi katılıp halkın Fethi Bey'in önüne çıkarak "Kurtar bizi bunların elinden" feryadı bastığı öğrenilince işin rengi aniden değişir.
Gazi, cevap verdi:
Bunlara tahammül edeceğiz. Başka çare yoktur. Bugünkü manzaramız aşağı yukarı bir dictature manzarasıdır. Vakıa bir Meclis vardır, fakat dahil ve hariçte bize dictature nazariyle bakıyorlar.
6 Ağustos'a kadar Büyükdere'de kaldım. Bu müddet zarfında hep fırka işini düşündüm. İsmet Paşa'nın suret-i Haktan ( istiyormuş gibi) görünerek bir entrika ile aleyhimde manevra çevirmesi ihtimali, sürekli zihnimi işgal ediyordu.
Bir insanın, bir şeyin hem yaşamasını, hem ölmesini aynı zamanda arzu edeceğini akıl ve mantık kabul etmez.
"Ben Mustafa Kemal, verdiğim sözü yaparım. Cumhuriyet müessesesinin bir müstebit eline geçeceğine mezarımda bile duysam, millete karşı haykırmak isterim. Bu itibarla, hâl-i hayatımda ben bu vatanda hürriyet havası teneffüs edemedim. Her bir vatandaş gibi Beyoğlu Caddesi'nde bastonla gezmeyi ne kadar arzu ederim."