Şerif Ali Haydar Paşa, Osmanlı İmparatorluğu’nun tayin ettiği son Mekke emiridir. Türkiye’de uzaktan kuzeni olan ve Arap isyanını başlatan Şerif Hüseyin ile oğulları kadar tanınmamaktadır. Ömrü boyunca Osmanlı İmparatorluğu ile Türk milletine sadık kalmış, günlüklerini dahi Türkçe tutmuştur. Arap İsyanı’nın gerçekleştiği dönemde Osmanlı’ya olan sadakati ve yaptığı fedakârlıklar sebebiyle başına birçok felaket gelmiş, kuzenlerinin birçoğu sonradan İngiliz desteğiyle kurulan Arap devletlerine kral olurken kendisi türlü çileler çekerek Beyrut'ta sefalet içinde vefat etmiştir. Evkaf Nazırlığı ve Meclis-i Mebusan’da ayanlık da yapan paşa, Yavuz Sultan Selim’e mukaddes emanetleri yollayarak sultanı halife olarak kabul eden Şerif Bereket’in torunlarındandır. Medine’ye bizzat giderek Fahreddin Paşa’nın yanında Şerif Hüseyin ve adamlarına karşı mücadele etmiş, Arapların Türk hâkimiyetinde olmadıkları sürece huzurla yaşayamayacaklarını savunmuştur.
Son Mekke Emiri, Şerif Ali Haydar Paşa’nın hatıratı olmasından başka Osmanlı İmparatorluğu’nun son devrindeki karmaşaları yansıtıyor olmasından ötürü de oldukça önemli bir kitaptır. Abdülaziz döneminde doğan paşa, II. Abdülhamid zamanında şehzadelerle birlikte saray mektebine devam ettiği için hanedana ilişkin malumat vermektedir. Çocukluğunun İstanbul’daki muhtelif konaklarda geçmiş olması hasebiyle kitapta o dönemin yaşantısına dair bilgiler bulunmaktadır. Devlet vazifesi aldıktan sonra hükümet içindeki çekişmelerden bahsetmektedir. 1908, 31 Mart Vak’ası ve Birinci Dünya Savaşı esnasındaki İttihatçıların faaliyetlerini anlatmaktadır. Mithat Paşa’nın sürgün edilmesinden II. Abdülhamid’in ıslahatlarına, 1908 Devrimi’nden Vahdeddin’in ülkeyi terk edişine, Arap bölgeleri için atılan adımlardan Arap isyanının nasıl başladığına, Arabistan’ın Osmanlı’nın elinden nasıl çıktığından Cumhuriyet idaresinin bu bölgeye karşı nasıl bir tavır takındığına, saltanat ve hilafetin nasıl ilga edildiğinden İbn-i Suud’un ve Vehhabilerin Mekke ve Medine’yi nasıl ele geçirdiklerine kadar çok geniş bir yelpazede tarihi bilgiler sunmaktadır.
Son Mekke Emiri, içeriği itibariyle Osmanlı’nın Arabistan’ı kaybına dair ilk elden yazılmış bir kaynak olma özelliğine de sahiptir.
