ABD ve Avrupa'nın en prestijli üniversitelerinde bilhassa Rus İmparatorluğu’nun genişleme stratejileri üzerine dersler veren Prof. Michael Khodarkovsky'nin, büyük oranda ilk dönem Rus arşiv belgelerine dayanan bu kapsamlı çalışması, Kiev ve İstanbul arşivlerinde de sürdürdüğü uzun araştırmalarının bir neticesi. Temel olarak, Rusların Türkistan coğrafyası ve Avrasya steplerine yayılması ve kolonizasyon faaliyetlerini ayrıntılarıyla tartışan Türkistan ve Avrasya Steplerinde Rus Yayılmacılığı başlıklı kitabı, Türk tarihini ve modern Türk dünyasının oluşumunu da yakından ilgilendiriyor.
Rusların XV. yüzyıl sonundan itibaren “Moğol/Tatar boyunduruğu”ndan kurtulması ve steplerden gelebilecek yeni bir “kasırga”ya bir kez daha tutulmamak için ”vahşi stepler’i itaat altına alma süreci, Rus İmparatorluğu’nun genişledikçe değişen yönetme biçimlerini de ortaya koyuyor. Kırım Tatarları, Kazan ve Astrahan (Tatar) Hanlıkları, Nogaylar, Kazaklar, Kalmuklar, Oyratlar, Mangıtlar, Kumuklar, Çeçenler, Darginler, Mariler, Çuvaşlar, Udmurtlar, Maverâünnehir Hanlıkları, Özbekler, Gürcüler, nihayetinde Osmanlılar, İranlilar, Lehler, Litvanyalılar ve Habsburglar gibi çok sayıda yerel ve bölgesel aktörün ve imparatorluğun sahneye girip çıktığı, coğrafyalar arası ve asırlara uzanan bir rekabetin Moskova (ve bilahare St.Petersburg) merkezli izlerinin sürülebileceği, sürükleyici bir tarih yolculuğu vadeden kitap, ayrica “sınır”, “sınır bölgesi” ve “nüfuz alanı” gibi tarihi-siyasi kavramları da Rus İmparatorluğu'nun üzerinde hakimiyet kurduğu halklanın “medenileştirilmesi” projesinde nasıl işlevsel bir ideolojiye dönüştürdüğünü tahlil ediyor.
Mehmet Akif Koç
