MEHMET SEYDA Ve "YANARTAŞ" üzerine.....
MEHMET SEYDA (d. 15.8.1919 - Kadıköy) nın çocukluk yılları Trakya ve Anadolunun çeşitli yerlerini dolaşan babasını izlemekle, gençlik yıllarıysa, Zonguldak kömür, Divriği demir, Tavşanlı - Soma linyit işletmeleri... gibi maden bölgelerinde çalışmakla geçti.
Onun, 1933-1940 yıllarında şiir yazdığını, sonra şiiri kesinlikle bırakarak hikayeye romana yöneldiğini, kişisel serüvenini anlatır gibi görünürken aslında, bütün bu yaşadığı yerlerdeki ezilen - ezen insanların hikayeleriyle romanlarına toplumsal ruhsal karmaşıklıklarıyla yansıdıklarını görmekteyiz. Sanatçı, adeta, kendini bir araç gibi kullanarak, başkalarının ezik, harcanılmış yaşamına karşı bizden insaf ve anlayış dilemektedir. Nitekim, 1937-1944 yıllarında önce memur, sonra asker olarak bulunduğu Zonguldak ve bu bölgenin toplumsal kesitlerine örnek olan insanları da onun bir çok hikayelerinin konusu olmuştu.
Şimdi bunlar "YANARTAŞ" ta tamamlanıyor, sıraya, düzene girerek bütünleniyor. Böylece, "YANARTAŞ", işçilerle köylülere birer "köle", memurlara emirkulu (ya da "kapıkulu"), bütün ülkücü aydınlara neredeyse "casus" olarak bakıldığı "ŞEFLİK DÜZENİ" ne bir de büyük savaş yangınını telaşı, korkuları düşen yılların tam gerçekçi, tarihsel ve belgesel romanlarından biri oluyor.
Uzun Mehmet, 1828 yılında "yanartaş"ı ilk bulan, buluşunu bir kahve peykesinde boğdurularak ödeyen bir köylüdür. O zamandan bu zamana, edebiyatımızda bir boşluk olan Zonguldak, ocaklardan çıkarılan her küfe kömüre alın teri ve kan bulaşarak, gelişti. Bir süre yabancı sermayenin, bir süre yerli sermayenin, bir süre bürokratların sömürü alanı oldu. (Öyle de kaldı.)
"YANARTAŞ" ta yalnız bu tarihsel oluşumun-gelişimin öyküsü değil, toplumuna kapalı-küskün, yabancılaşmış bireyin serüveni de değil, gelecek güzel günlere karşı umudunu hiç yitirmeyen insanın edilgin-etkin başkaldırışları, "hiç" lenme yolunda şartlandırılmış önemsiz küçük insanın araya bilerek sokulan resmi bildiriler, demeçler, yasalar ve belgeler önünde büsbütün sırıtan kendi doğrusunu çok zahmetli yollarda arayışı da yer almaktadır.
