Köstebek

Komünistler nasıl (Kampanella)nın 'Güneş Memleketi' isimli eserini davalarının ilk şuurunu belirten bir çıkış kabul ederlerse, ondan önce gelmiş Şeyh Bedreddin'i de, bazı dış benzerliklerini yobazca ele alıp, sermaye ve mülkiyet rejimine karşı ilk sesleri diye gösterirler.

Bu benzerliğin kaşifi Nazım Hikmet'tir; ve keşfettiği benzerlik, lağım faresinin, kendisinden önce aynı yolu zorlamış bir köstebek nesli bulunduğunu iddia etmesinden farksızdır.

Benzetişe sebep de Bedreddin'in dini yasaklara karşı bir nevi 'İbahiyye'ci ve asla şeriatın kabul etmeyeceği dışarıdan bir fikir olarak, ırz, namus, para, mal, herkesin mülkiyet ve malikiyeti herkese tahsis edici ve buna tasavvufi bir süs verici bir adam olması... Fakat iki taraf arasında çıkış ve varış noktaları tamamiyle ayrı...

Sieyes diplerdeyken hiçlik çukuruna düşmüş biriydi. Tiers-Etat'da kalmış, halka yükselememişti. Yarı yolda kalmaya mahkum kimi insanlar vardır; onlardan o. Robespierre'e kaplan, o da Sieyes'e köstebek derdi. Bu metafizikçi kafa akla değil, ihtiyata ulaşabilmişti ancak; ihtilalin hizmetkarı değil, dalkavuğuydu.

Yalnız fikir dünyasında değil, karımızı, çocuklarımızı, dostlarımızı tanımaya, anlamaya çalışıyor muyuz? Kaçımız söylenenleri dinliyor? Ve hayatında kaç defa? Kendi hayatımız çok defa herhangi bir romandan daha yabancı bize. Farkına varmadan yaşıyoruz, tırmalanınca gözlerimiz açılıyor. Sonra tekrar ağaç gibi, köstebek gibi, tarihsiz yaşıyoruz. Şuur lambalarını söndürüyor.

“Aman Tanrım, sen koru bizi. Bir yer sarsıntısı geliyor!”
Ve birden altlarındaki toprak yükselmeye başladı. Birbirlerinin üstüne kapaklanarak koca bir tepeden aşağı yuvarlandılar. Şapka da onlarla birlikte yuvarlanıyordu. Yuvarlana yuvarlana aşağı kadar indiler. Yer sarsıntısının yanlarından geçip gittiğini gördüler. Sanki alttan kazan bir şey varmış gibi toprağın kabardığını görüyorlardı.
“Bu bir köstebek,” dedi kızıl saçlı oğlan. “Gördüğümüz şey oydu. Gelin biz en iyisi ormana dönelim de ne yapacağımızı düşünelim.”

Hikâye bize ait. Tıpkı bizim ona ait olduğumuz gibi. Nir defasında bir köstebek bulmuştum ve onu şerbeti otu bahçesine götürmüştüm. Onu yere bıraktığımda birden çıldırmış gibi toprağın altına girdi, suya dalarcasına gözden yitti. Bu hikâyeden böyle kaçmak gerek işte.

Eleme, kedere, hatta sevince bir sınır tayin etmek... Bunu, yalnız şehirlerde olur bilirdim. Meğer insan, köylerde, dağ başlarında ve mağara kovuklarında da samimi olmak, içinden geldiği gibi, içinden geldiği kadar gülüp ağlamak hürriyetine sahip değilmiş, toplumun görenekleri, kuralları, insanların yarı çıplak yaşadıkları bu köstebek yuvalarında da aynı şiddetle hüküm sürüyormuş.

Hele, bu donmuş alem içinde, sevinçli bir adam görmek kadar anormal bir şey olur mu? Bu toprak duvarlar, örüldükleri günden beri mutlaka hiçbir kahkahanın aksi ile çınlamamıştır. Bu durgun tevekkül havası, hiçbir şenlik gürültüsüyle dalgalanmamıştır.