16. yüzyılda toplumlar din üzerinden oluşuyordu. Daha doğrusu millet kavramı yerine, garpta Hristiyanlık, şarkta İslam dini üzerinden ülkeler sınırlarını, daha doğrusu varlık alanlarını belirliyordu. Haliyle dönemi dini anlayışın egemenliğinde, hatta bazı dönemlerde taassuba evrildiği bir anlayışın hakim olduğunu kitap, engizisyon anlatımı sayesinde sağ olsun, çok güzel anlatmış, birazcık da gözümüze gözümüze... Fakat bu harika tarih kitabı, okurken tadını aldım. Mikro tarih çalışması olmasına rağmen olayları geniş perspektiften alması, "küçük" insanın etkisini gösteriyor.
Menocchio, yani her şeyin başındaki bu değirmencinin her sabah karnını doyurmak için olmazsa olmaz değirmeni dövmesi bana göre onu mahkeme karşısında güçlü durmasının görünmeyen nedeni olabilir. Tabii engizisyon karşısında onun da direnci kırılıyor, kim uzun süre muktedire direnebilir. Ya susar ya da onlardan olur. Beylik cümleler olmadan da güzel kitap yazılıyor ama övüldüğü kadar muhteşem mi, o kişiden kişiye değişir. Daha geniş bir perspektiften tarih ve topluma bakmak için, şu kitabı da önerebiliri: Elias Canetti - Kitle ve İktidar. Bence daha güzel, toplumların asırlar da geçse değişmediğini daha iyi anlatıyor.
