Havâtır/ Orhan Şener Koloğlu Ders Notları
Havâtır, “içine doğmak, aklına gelmek” manasına gelen Arapça “hutur” kelimesinden ortaya çıkmıştır. Hatırın şartlarından biri de kişide nazar ve marifetin terk edilmesine yönelik bir korku içermesidir. Kişi bu
nazar sayesinde Allah’ı bilme konusunda bir zorunluluk altında olduğunu kavrar. Hatır özetle şunu söyler, “Allah’ın varlığı hakkında düşünmessen zarara uğrarsın.”
Kindî ve Fârâbî’de ön plana çıkan aklî nefis, insanı kötülüklerden uzaklaştıran rahmani havâtıra benzemektedir.
Ebü’l-Hüzeyl el-Allâf, Allah’ın insanın kalbinde, onu düşünmeye sevkeden ve kendisine itaat etmeye çağıran bir hâtır yarattığı kanaatindedir.
Buna karşılık şeytan da kişiyi itaatten saptırmaya çalışan ikinci bir hâtırı ona telkin eder. Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî havâtırın insanda zaruri bilgi meydana getirdiği görüşünü reddetmiştir. Zira Allah’ın varlığına inanmaya davet eden havâtır bulunduğu gibi onu inkâr etmeye çağıran havâtır da vardır.
İslâm âlimleri, insanın iradesi dışında kalbinde doğan düşüncelerden sorumlu olmadığı hususunda hemen hemen ittifak halindedir. Ancak havâtırın zuhurundan sonra bunların sabit hale getirilmesi ve tasvip edilip aksiyona dönüştürülmesi sebebiyle sorumluluğun doğacağı konusunda da şüphe etmemişlerdir.
Ebû Ali (Cübbâî?) ise, hâtır kalbin fiilidir derken aslında insan fiillerine vurgu yapmakta ve kişinin bu yüzden sorumlu tutulacağına değinmektedir.
İçimizde şeytan yok. İçimizde âcizlik var, tembellik var. İradesizlik, bilgisizlik ve bunların hepsinden daha korkunç bir şey; hakikatleri görmekten kaçma eğilimi var.
Sabahattin Ali
İçimizde şeytan yok. İçimizde acizlik var, tembellik var. İradesizlik, bilgisizlik ve bunların hepsinden daha korkunç bir şey; hakikatleri görmekten kaçma eğilimi var.
Sabahattin Ali
Kaybettiğin yerde bekleme
Kaybettiğin yerde bekleme,
Güçsüzler öyle yapar.
Sana kapanan kapıyı bir daha çalma, Kapanan kapıyı acizler çalar.
Unutma ki bu aşağılık dünyadasın: Kötülüğü baş tacı edip, iyiliği çılgınlık sayan dünyada.
Şunu iyi bil ki, Işine geldiğinde,
Şeytan da Kutsal Kitap'tan örnekler verebilir.
Ve Cehennem boş,
Şeytanların hepsi burda...
Her düşünceni dile getirme
Sana yakışmayan hiç bir düşünceyi hayata geçirme...
-William Shakespeare