Tolstoy

"Bir sehrbaz gəlib desəydi ki, istəklərimi yerinə yetirə bilər, nə cavab verəcəyimi bilməzdim. İstəklərim olsaydı belə, sərxoş anlarımda keçmiş arzulama vərdişlərimdən qalanlar olardı və ayılanda anlayardım ki, bu yalandır, arzulamalı heç nə yoxdur. Hətta həqiqətdən agah olmağı belə arzulaya bilmirdim, çünki onun nədən ibarət olduğunu sezirdim. Həqiqət həyatın mənasız, boş bir şey olmasından başqa bir şey deyildi."

"Mutluluğun tek bir türü vardır, ama mutsuzluk bin bir şekilde ve büyüklükte gelebilir. Tolstoy'un dediği gibi: 'Mutluluk masal, mutsuzluk ise öyküdür...'."

... tüm deliler gibi kendim dışında herkesin deli olduğunu düşünüyordum.

Karabekir laiklik konusunda ne düşünürdü? Evde ya da camide namaz kılar mıydı? Oruç tutar mıydı? içki içer miydi? 158 Kızı anlatıyor: «Babam (dinsiz insan olmaz) derdi., herkeste bir Allah inancı var, herkesin bir dini var. En gelişmiş memleketlerde de., her neyse; dini, iyi yetişmiş din adamlar» tarafından ele alınmasını sağlarsak -ki bunlar istiklâl Savaşı'nda söylediği sözlerdirdinimiz de reforme olur. (Bir dini tamamen kaldırdık, laik olmak en güzel şey, hiç dinle ilgilenen yok. Din alanında iyi yetişmiş kimselerle din hizmeti olsun. Biz bunu yapmazsak, en olmadık kimseler dini ele alır ve kötü yollara gider) derdi. Babam, Allah'a ve dine inanırdı. Fakat dini bir korku şeklinde, bir yobazlık şeklinde, sömürü aracı olarak do kabul etmezdi. Dinsiz bir insanın her türlü kötülüğü yapabileceğine inanmış gerçek bir müslümandı. Fakat her gün şunu yapacaksın, bunu yapacaksın diye şekillere karşıydı. Hatta çocukken devamlı olarak oruç tutmak istediğimiz zaman (okuyan bir kimsenin devamlı olarak oruç-tuttuğu zaman beynini lüzumu kadar çalıştıramaz. Siz. inancınızı, Allah'a karşı bağlılığınızı vicdanlarınızda daima hür tutun, temiz tutun ve Allah'a olan inancınızı hiçbir zaman kaybetmeyin) derdi.

(Herhangi bir kötülüğü yapan, bir kimse de ben oruç tutuyorum diyen - bunu çok söylerdi -, ben namaz kılıyorum diyen, ben şunu şunu yaparım, Allah beni affeder diyen., katiyyen böyle şeye inanmayın) derdi. (Bizim dinimizde böyle şey yoktur, ilkönce kendi vicdanınızla muhasebe yapın) derdi.» Paşa, evde namaz kılmaz, oruç da. tutmazmış! Söyle düşünürmüş: (Dürüstlükten, sağlamlıktan, seciye kuvvetinden hiçbir zaman en ufak bir taviz vermeyin; hakkınızı her yerde arayın ve inancınızı kendi doğrultunuzda, hiçbir zaman tesir altında kalmadan, din! ve millî inançlarınızı kendi inandığınız ve güvendiğiniz şekilde devam ettirin.) Kızı Hayat Karabekir Feyzioğlu, babasının «demokrasiyi benimsemiş» bir insan olduğunu, evde, herhangi bir konuda herkesin fikrini aldığını ve «aile nüvesi neyse bunu 159 büyütün, devlet de böyle idare olunur. Benim fikrim budur. Ben beğendim, bunu yaptım, aile içinde de olmaz, devlet idaresinde de olmaz» diye düşündüğünü anlatıyor. Peki içki içer miymiş? İçermiş, rakıyı hiç sevmez, şarap bira içermiş. Evde, sofrada çocuklara (iştah açar) diye şarap verdiği bile olurmuş. Emel ve Hayat, 18 yaşlarına basınca «ilk sigaralarınızı ben vereceğim» diye kızlarına sigara da içir-miş. Eşi İclâl Hanım başını örter miymiş? Hayır. Harp Akademisi'nde Tolstoy Kâzım Karabekir, ittihat ve Terakki anılarında İstanbul'da Erkân-ı Harp sınıflarında arkadaşı Seyfi (Düz-gören)'in «Tolstoy'un sosyalizm esaslarına uygun olarak yazdığı» diye tanımladığı kitapların Fransızcasını gizlice Harp Akademisi'ne getirdiğini ve İsmet Bey (İnönü) ile birlikte okuduklarından da söz eder84. Kâzım Karabekir, ilk gençlik yıllarından beri özgürlük tutkusu ile silâha sarılmış bir yurtsever subayıdır.

İnsanların gerçekten inandığı her şey hakikat olmalı, bu hakikat farklı ifade edilmiş olabilir, ama yalan olmaz. Bu yüzden, bana yalan gibi görünüyorsa, bu, yalnızca benim onu anlamadığımı gösterir. Sonra kendi kendime şöyle dedim: Her inancın özelliği, ölümün yok etmediği bir anlam vermektir hayata. Doğal inanç güç sorulara cevap verebilir.

Günümüzün okumuşlarının verdiği karara göre, din lüzümlu değil ve onun yerini bilim alacak veya aldı bile. Oysa, tıpkı geçmişte olduğu gibi, bugün de, tek bir insan toplumu veya aklıbaşında (rational) kişi dahi dinsiz yaşamamıştır ve yaşayamaz da. (Aklı başında kişi diyorum, çünkü aklıbaşında olmayan (irrational) bir kişi, tıpkı bir hayvan gibi dinsiz yaşayabilir.) Aklıbaşında bir varlık dinsiz yaşayamaz; çünkü evvela ve sonra neyi yapması gerektigini konusunda ona hakikaten yol gösteren sadece ve sadece dindir.

Eğer benden isteneni yapmazsam, bu durumda benden istenen şeyi asla kavrayamam, hele hepimizden ve bütün dünyadan isteneni hiç mi hiç kavrayamam