Ilk Türkçe ezan 3 Şubat 1932 gününe rastlayan Kadir Gecesi'nde Ayasofya Camisi'nin minarelerinden okumuştur...
Ziya Gökalp
Bir ülke ki Camiinde Türkçe ezan okunur
köylü anlar manasını namazdaki duanın
bir ülke gir mektebinde Türkçe Kur'an okunur
küçük büyük Herkes bilir buyruğunu Hüda'nın
Ey Türkoğlu işte senin orasıdır vatanın...
[Mustafa Kemal Atatürk'ün] son dileği, Ezan'dan başka ibadetleri de Türkçe yaptırmak ve Türk kafasını Arap kafası köleliğinden kurtarmaktı. Türk Ocağı'na gittiğimiz gün, Kur'ân'ı Türkçe'ye çevirmek konusunu açtı idi. Orada bulunan Kazım Karabekir [şöyle dedi] :
- Kur'ân-ı Azimüşşan Türkçe 'ye çevrilemez, Paşa hazretleri.
- Niçin çevrilemez efendim? Bu sözünüz, "Kur'ân'ın manası yoktur!" demektir.
- Hayır efendim ama, mesela 'Elif-Lam-Mim'... Ne diyeceğiz buna?
- Ne demektir 'Elif-Lam-Mim'?!
- Meçhul efendim...
- Öyle ise karşısına bir sıfır koyar, çevirmeye devam edersiniz.
Falih Rıfkı Atay, Atatürkçülük Nedir?, sh. 47-48, İstanbul, 1966
Sayfa 9
şimdi gitmesen diyorum, ortalık çok karışık
bir papaz huşu içinde dinliyor
kilisede ezan okuyan imamı
-buna en çok hahamlar seviniyor-
türkçe şarkılar söylüyor ugandalı zenci çocuk
salon dindarları sele veriyor gözlerini,
kameralara bakarak
sen aklımı koru allah'ım
bu muhafazakârlar çok yabancı
Sayfa 23
“Her yerde Arapça okunan ezan burada neden Türkçe?”
Bu millet anlamadığı lisânı daha çok seviyor desene Yusuf Ziya.
“Öyle, savaşı kazandıkta Gazi Paşanın bu savaşı daha zor sanki..”
STORYTELKitabı okudu
Demokratlar kendilerini toplumlarını anlayan ve halk için en iyinin ne olduğunu bilen toplumsal mühendisler olarak görüyorlardı ki bu, Kemalist ‘Halk için, halka rağmen’ düsturuyla uyumluydux CHP’nin Türkiye’nin kuruluş yıllarında çok büyük bir hizmet gerçekleştirdiğini ama artık anakronizme düştüğünü, halkla ve ihtiyaçlarıyla temas hâlinde olmadığını düşünüyorlardı. Muhalefetteki CHP’nin, dolayısıyla artık resmî muhalefet rolünü oynayarak Türk ekonomisini ve toplumu Demokrat Parti tarafından dönüştürülürken seyretmesini istiyorlardı. Demokrat Parti’den daha fazla din özgürlüğü isteyerek ayrılan bir hizbin 1948’de kurduğu Millet Partisi’ne gelince, onlar da artık gereksizdi, çünkü DP dinî faaliyetleri serbestleştirecek, Türk halkının manevî ihtiyaçlarını karşılayacak yasalar çıkaracaktı. 16 Haziran 1950’de, iktidara geldikten yaklaşık bir ay sonra, ezanın yeniden Arapça okunmasını mümkün kılan bir yasa çıkardılar, çünkü ezan Haziran 1941’den beri Türkçe okunmaktaydı. Demokratlar ayrıca anyasa metninin dilini de Osmanlıca’ya yaklaştırarak Atatürk döneminin güncellenmiş Türkçe’sinden uzağa çektiler ve Türkiye’nin Osmanlı geçmişiyle yakınlaşmaya başladılar. Hâkim olmaya başlayan Soğuk Savaş ve anti-komünizm havasında, soldaki tüm partiler yasadışı ilân edildi, bunların önemli üyeleri ya hapsedildi ya da sürüldü. Komünist bir şair olan Nâzım Hikmet ülkeden kaçıp Sovyet blokunda yaşamak zorunda kalırken, solcu yazar Sabahattin Aki, CHP iktidarının son yıllarında devletin istihbarat birimlerinin içinde olduğu iddia edilen tertip sonucunda bir kaçakçı tarafından öldürüldü.
Sayfa 114 - PdfKitabı okudu
Vatan
Bir ülke ki camiinde Türkçe ezan okunur, Köylü anlar manasını namazdaki duanın...
Bir ülke ki mektebinde Türkçe Kur’an okunur,
Küçük büyük herkes bilir buyruğunu Hüdâ’nın.
Ey Türk oğlu; işte senin orasıdır vatanın
Tekpartili yıllarda, özellikle de din eğitiminin her kademesinin ortadan kaldırıldığı 30'lu senelerde siyasî merkez dini bütünüyle devredışı bırakmak yerine birbirine paralel olarak iki şey yapmayı denemiştir. Bunlardan biri mevcut din anlayışlarını, mütedeyyinleri, cemaat ve tarikatlar gibi dayanıklı yapıları sıkı bir kontrol altına almak, bastırmak ve dönüştürmek, modern eğitim araçlarıyla, Diyanet'le sistemin içine çekmek için çaba sarfetmektir. Dönüştürülmek istenenler arasında mütedeyyin halkın din anlayışları ve dini yaşama biçimleri, dinî sembolleri de vardır.
İkincisi bu sürecin aynı zamanda siyasî merkezin paradoksal olarak kendine göre, kendine uygun bir tür din anlayışını inşa etmesi ve onu tahkim etmesi tarzında işletilmesidir. Bunun için dinde reform diyebileceğimiz bir projenin peşinde koşmuş, yerli ve milli bir din inşa etmeye çalışmıştır. Türkçe ibadet, Türkçe Kur'an, Türkçe ezan, Türkçe hutbe teşebbüsleri yahut Hz. Muhammed'in Türklüğü iddiası, Türk Tarih Tezi'nin içine "Türk"-İslâm düşüncesi unsurlarını ilâve etme projeleri, Yeni Selefilik ve kaynaklara dönüş hareketinin bir yönüyle irtibatlı olarak devlet eliyle Kur'an meâli ve hadis derlemesi çalışmaları, öztürkçecilik/ sadeleşme (dilin, Türkçenin, "yabancı" Arapça ve Farsça kelimelerin atılması üzerinden Müslümanlıkla irtibatlarının zayıflatılması) hareketleri... bu politikanın birer parçasıdır
Sayfa 1000Kitabı okudu
Ezan sesini duyuran Rabbime şükürler olsun
İnsan yurt dışına çıkınca en çok ezan sesini özlüyor. Tabi Türkçe konuşup kolayca iletişim kurmayı da.
arapça ezan hakkında...
Orhan Veli bu kadarla kalmaz ve Yaprak dergisinde de bu yönde, mizahı elden bırakmadığı yazılar yazar:
"İlk Demokrat Parti hükümetinin ilk ele aldığı meselelerden biri de bu ezan meselesi oldu. Sebebi meydanda: En mühim iş buydu çünkü. Bir hafta daha Türkçe ezan dinlemeye tahammülümüz kalmamıştı. Ezan hemen Arapça'ya çevrilmese hep birden ölecektik. Ne hayat pahalılığının bir önemi vardı, ne elimizi kolumuzu bağlayan kanunların. Ne köylünün kalkındırılmasını düşünmek gerekiyordu, ne okulları arttırmak, ne yurdu onarmak. İlk üstünde durulacak iş şu, memleketi felakete götürmek üzere olan, ezan işiydi. Demokrat Parti'yi de hemen bu işi halletmesi için iktidara getirmiştik zaten."
arapça ezan hakkındaki görüşü...
S - Ezan Arapça okunmuş, Türkçe okunmuş ya da hiç okunmamış sizce bir fark var mı?
O.V. - Suali böyle sorarsanız fark yok. Fakat, Türkçe okunmakta olan ezanı Arapça'ya çevirmenin bir manası, çok kötü bir manası var.
