Gerçekler hakkında konuşmak, bir
barajın kapağını açmak gibiydi. Suyun barajın gerisinde kabardığını hissediyordu ve eninde sonunda taşacağını biliyordu. Şimdilik nehirler, akıntılar, sel suları sadece içindeydi
ve tek başına yüzüyordu.
SPOİLER ALERT!!!
SPOİLER ALERT!!!
SPOİLER ALERT!!!
Və nəhayət mənim üçün dəyərli kitabı oxuyub bitirdim. Kitabda Kazan tatarları və onlarla eyni taleləri bölüşən fərqli qəbildən olan insanların yaşadıqları təsvir olunur. Züleyxa adlı qadının sürgün həyatı və sonra həyatında baş verəcək anıları və s. Çətinliklər, əzab - əziyyət, onunçün həqiqətən mələk sayılacaq doktor Leybenin ona şans əsəri rast olması və daha nələr nələr. Bu əsərdə zülm, qayğı, sevgi, nifrət, ehtiras, xəbislik və s. Məni nədənsə o yerlər özünə çəkdi. Bilmirəm mən nə vaxtsa ora gedə biləcəyəmmi, amma ən azından təsvir olunan qədər cəlbedicidir. Həqiqətən də bu kitabı oxuyub bitirməyə dəyərdi. Zövq aldım və oxumayanlara da tövsiyə edirəm.
Burada hər addımda bəsit, adi də olsa, özünə görə müdrik, hətta
ədalətli bir ölüm gizlənirdi. Yarpaqlar ağaclardan tökülüb, torpaqla
çürüyür, ağır ayı pəncəsi altında budaqlar, kollar sınıb quruyur, otlar
marallara, maralların özü isə canavar sürüsünə yem olurdu. Ölüm
həyatla sıx, ayrılmaz şəkildə kəsişdiyindən qorxulu deyildi. Hətta
meşədə həmişə həyat qalib gəlirdi. Payızda püskürən torflu yanğınlara qışın nə qədər sərt və soyuq keçməsinə, ac yırtıcıların hər necə azğınlaşmasına baxmayaraq, Züleyxa baharın yenidən gələcəyinə,
ağacların tər yaşıllığa boyanacağına, ipək otların ölmüş, yanmış torpaqda cücərəcəyinə, heyvanların artıb çoxalacağına əmindi. Bu üzdən də ovçuluq etməsini qatillik sanmırdı. Əksinə, özünü o böyük və güclü aləmin bir parçası, yaşıl iynəyarpaqlılar ümmanının bir damlası hesab edirdi.
Züleyxa həyatı boyunca «mən, mənəm» sözlərini həbsxanada ol-
duğu bir ay ərzində təkrarladığı qədər söyləməmişdi. Ədəb yaraşıqdır-namuslu qadının yerli-yersiz «mənəm-mənəm»> eləməsi doğru deyil. Hətta tatar dili çox qəribə quruluşa malikdir, insan ömrü boyunca bir dəfə də olsun «mən» kəlməsini işlətmədən də ötüşə bilər. Yəni, insan özü haqqında hansı zamanda danışırsa-danışsın,
fel lazımi formaya düşüb, sonluğu dəyişir və nəticədə «mən» kimi
əhəmiyyətsiz, lovğa sözə ehtiyac qalmır. Rus dilində isə elə deyil,
burada hər kǝs addımbaşı «mən», «mənǝ», «mənim» deməyə can
atır.