Kamran ve Feride arasındaki aşkı anlatan Çalıkuşunda, ihanet, gurur ve aşka oldukça yoğun şekilde yer verilir. Sevgisinden hırçınlaşan Feride, Kamran'a nefret kussa da hayatı boyunca ona aşık olacağını bilmektedir.
Orijinalinde 408 sayfadan oluşan bu ölümsüz eser, ana karakterlerinin okurlar üzerinde yarattığı etki ile de oldukça dikkat çekmiştir. Ana karakterleri:
Feride: Hayat dolu, zeki ve neşeli olan Feride, kendini Anadolu da öğretmenlik yapmaya adamıştır.
Kamran: Feride'nin teyzesinin oğludur. Çok yakışıklı olan Kamran'a daha sonra Feride aşık olur.
Munise: Feride'nin öğretmenlik yaptığı yerlerden birinde onun öğrencisidir. Daha sonra evlatlığı olmuştur.
Müjgan: Feride ve Kamran'ın kavuşmasını en çok isteyen kişidir.
Feride ve Kamran arasındaki aşkı oldukça güzel ve duygu dolu şekilde anlatan Çalıkuşu, aynı zamanda Anadolu gerçeklerini de gözler önüne sermektedir.
"14 yaşındayken karnımı doyurmak için bir parça ekmek çaldığım için beni zindana attılar ve 6 ay boyunca bedava ekmek verdiler. Hayatın adaleti budur."
| Victor Hugo
– Yüzün, gözün kızarmış, ağladın mı sen ? dedi.
+ Yok anne hava soğuk ondan kızarmıştır, dedim
( Ağladım anne. Yol boyunca ağladım. Ağlamasam sanki ölecektim, öyle çok dolmuştum ki, diyemedim. )
- Annen var mı senin?
- Var tabiî.
- Ne iş yapar?
- Çamaşıra gidiyor.
- Sen ne olacaksın büyüyünce?
- Ben mi? dedi.
Gözlerini gözüme kaldırdı. İkimiz de mavi mavi baktık.