Halil İnalcık 1916’da Kırım göçmeni
bir ailenin çocuğu olarak İstanbul’da
dünyaya geldi. İlköğrenimini Sivas’ta okuduğu bir yıl dışında Ankara’da, ortaöğrenimini ise Balıkesir Necati Bey Muallim
Mektebi’nde tamamladı. 1936 yılında
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi (AÜDTCF) Yeni Çağ Tarihi
bölümünde yüksek öğrenimine başladı.
1940 yılında mezun olduktan sonra fakültede araştırma görevlisi oldu. 1942 yılında
Tanzimat ve Bulgar Meselesi adlı doktora
tezini verdi. 1943’te Viyana’dan Büyük
Ricat’e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım
Hanlığı başlıklı teziyle doçentliğe atandı.
1945’te AÜDTCF Arap Dili ve Edebiyatı
Bölümü’nden Şevkiye Işıl hanımla evlendi.
Bu evlilikten kızı Günhan dünyaya geldi.
Uzun yıllar aynı fakültede Osmanlı ve
Avrupa tarihi üzerine dersler veren İnalcık, 1947’de Türk Tarih Kurumu (TTK)
üyeliğine seçildi. 1949’da İngiltere’ye giderek British Museum’da Türkçe yazmalar
üzerinde çalıştı ve Calendar of State Papers
serisinde Osmanlı tarihine ait kayıtları
topladı. Public Record Office’te Osmanlı
İmparatorluğu ile ilgili kaynak taraması yaptı. 1951 yılında Türkiye’ye döndü.
1951’in yazında Bursa Şer’iyye Sicilleri
üzerine çalışmaya başladı. Girişimleri sonucu siciller, Topkapı Sarayı’ndaki atölyede ciltlenip temizlenerek tekrar Bursa’ya
gönderildi. İnalcık, Haziran 1952’de Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı-Kırım Hanlığı İşbirliği teziyle profesörlük unvanı aldı.
Columbia, Princeton, Pennsylvania,
Harvard üniversitelerinde ziyaretçi profesör olarak dersler veren İnalcık 1972’de
Ankara Üniversitesi’nden emekli olarak
Chicago Üniversitesi’nde Osmanlı Tarihi
Kürsüsü’nü kurdu. 1973 yılında The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600
adlı kitabı yayımlandı.
İnalcık, Osmanlı Türk tarihi araştırmalarının ortaya koyduğu yeni bilgi ve bulguların en üst düzeyde paylaşılıp tartışılması
için International Association for Social
and Economic History of Turkey adlı
uluslararası bir birlik kurdu, ilki 1977’de
Hacettepe Üniversitesi’nde olmak üzere 11
uluslararası kongrenin toplanmasına öncülük etti.
1986 yılında Chicago Üniversitesi’nden
de emekliye ayrıldı ve 1993 yılında Bilkent Üniversitesi’nde Tarih Bölümü’nü
kurdu. 23 yıl boyunca Bilkent Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümü’nde yüksek
lisans ve doktora öğrencilerine seminer
dersleri verdi.
2003 yılında Bilkent Üniversitesi’nde
Halil İnalcık Center for Ottoman Studies adlı bir merkez kurdu. Halil İnalcık,
yıllardan beri çeşitli arşivlerden topladığı
belge ve defterlerin kopyalarını, yarım
kalmış araştırma metinlerini, 1000’den
fazla ayrıbasımı ve diğer materyalleri bu
merkeze bağışladı.
İnalcık, çok iyi düzeyde Osmanlı
Türkçesi, iyi düzeyde İngilizce, Fransızca
ve Almanca, orta düzeyde Arapça, Farsça
ve İtalyanca biliyordu. Dünyanın çeşitli
üniversitelerinden çok sayıda fahri doktora unvanı alan İnalcık, 20. yüzyıl sona
ererken Cambridge Uluslararası Biyografi Merkezi tarafından dünyada sosyal
bilimler alanında sayılı 2000 bilim insanı
arasında gösterildi. Hayatı ve tarihçiliğini
anlattığı Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık
Kitabı adlı söyleşi kitabı Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’ndan 2005 yılında
yayımlandı.
İnalcık, 7 Eylül 2015 tarihindeki 100.
yaş günü kutlamalarında 100 yaşına,
kendisine bir hedef belirlemesi, sağlıklı
bir yaşam tarzına sahip olması ve klasik
müzik dinlemesi sayesinde geldiğini ifade
etmişti. Hayatında belirlediği en önemli
hedefi gerçekleştirdiğini aktaran İnalcık
“Hedefim, Türklerin tarihini bir yabancı
değil bir Türk gözüyle yazmak, ömrümü
bu amaca hasrettim. Ana kaynağım arşiv
belgeleri oldu. Bu sayede objektif bir tarih
yazdığıma inanıyorum.” demişti.