Sözler ve Alıntılar
Kürt medreselerinin geçmişi 10. yüzyıla kadar uzanmakla beraber tam olarak kurumsallaşmaları 15. yüzyılda gerçekleşti ve zamanla sayıları artı. Cizre, Hizan, Colemerik, Beyazıt, Bitlis, Norşin, Ohin, Tillo ve Siirt'te önemli medresler bulunmaktaydı. Geçmişte yerel yöneticilerin ve halkın katkıları ile eğitim hayatlarını sürdüren medreselerde Arapça, Farsça ve Kürtçe kitaplar okunmakta, Arapça ve Farsça olan eserler de Kürtçe olarak şerh edilmekteydi. Bu medreselerde Molla Gorani, Şeyhu'l İslam Ebû Suûd Efendi ve İbnü'l Kemal gibi tanınmış birçok alim yetişmiştir. Yakın döneme kadar vücuda getirilen Kürt edebiyatı da medrese kökenli bir edebiyattır. Ahmed-i Hani, Molla Ahmed Ciziri, Faki Teyran, Ali Hariri, Molla Halil Siirdi, İsmail Bayezidi, Mahmud Bayezidi, Siyahpoş en ünlü örneklerdir. Marksist düşünceyi savunan son dönemin ünlü şairi Cigerhun'da (Cigerx- win) medrese kökenlidir.
BEDİRHANILER/Bedirhanizadeler.
Botan Emirliği'nin son miri Bedirhan Bey'in soyundan gelen yakın dönemin siyasi ve kültürel Kürt milliyetçi uyanışında/hareketinde etitin rol oynamış aile. Bedirhaniler, Botan bölgesine asırlarca hükmetmiş olan Azizan ailesine mensuptur. Bedirhan Bey 1847 yılında başarısız olan isyanın ardından
Bi rêzdarî û qedirbilindî bi bîr tinim
Bedîrxan Celadet Alî (1893-1951)
Dilbilimci,şair,siyasetçi.
Bugün Türkiye Kürtleri tarafından kullanılan Latin harfleri temelli Kürt alfabesinin hazırlayıcısı. Celadet Ali Bedîrxan, Emîn alî Bedîrxan'in ikinci büyük oğlu olarak İstanbul'da doğdu. İstanbul üniversitesi'nde hukuk öğrenimi gören Celadet Alî, eğitimini Almanya da tamamladı. Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı ordusu saflarında Kafkasya Cephesi'nde Ruslara karşı savaştı. Osmanlı imparatorluğu'nun dağılmasndan sonra Kürtlerin bağımsızlığı için çalıştı. Kemalist kadroya karşı olan ve mahkum edilen Celadet Alî 1922 veya 1923 yılı başlarında ailesi ile birlikte Mısır'a gitti. Mısır'a göçünce Celadet ve kardeşi Kamuran eğitimlerini tamamlamak için Almayaya gittiler. 5 Eylül 1927 Beyrut' ta çoğu Türkiye'den sürgün edilmiş, ayrılmak zorunda kalmış, Kürt aydınları ile birlikte "Xoybûn" Cemiyeti' ni kurdu ve ilk başkanı seçildi.
Bundan sonra kendisini Kürt dili ve kültürü ile ilgili çalışmalarına veren Celadet Bedîrxan, Lâtin alfabesini Kürtçeye uyarladı. Yayınları ile Kürt dili ve edebiyatına yaptığı katkılar yakın dönem Kürt kültürel uyanışında öncü rol oynadı. Celadet Alî Bedîrxan 1951 yılında Şam da hayatını kaybetti. Ölümünden sonra eşi Ruşen hanım milliyetçi faaliyetlerine devam etti.
Ev her wext wiha bû!
Ona göre Irak'ta yönetime karşı mücadele eden Kürtleri silahlandırarak ABD, Bağdat yönetimini son derece zayıflatacak ve Kürt ayaklanmasına karşı koyamayan Irak'ı tavizler vermeye zorlayacaktı. Böylece Şatü'l Arab su yolu meselesinde İran istediğini elde edecek ve Körfez bölgesinde ABD yanlısı Şah rejiminin liderliği sağlanacaktı. Ayrıca Sovyet yanlısı Irak'ın zayıflatılması ile 1972 sonrası olası bir Arap-İsrail savaşına Irak ordusunun dahil olması da engellenmiş olacaktı.Raporda ayrıca Irak'taki Kürtlere yapılacak Amerikan yardımının Kürt lerin zafere ulaşması için yapılmadığı belirtilmektedir. Kürtlerin başarısının İran Kürtlerine de etki edip Şah'ı güç durumda bırakacağı düşünüldüğünden yardım miktarının belli bir sınırda tutulması böylece Irak ordusunun yıpratıl ması, öte yandan Kürtlerin zafere kavuşmalarına yetecek kadar da olmaması planlanmıştır. Raporda ABD'nin, Kürtlerin otonom bir yapı ya da devlete kavuşmasını amaçlanmadığını, hem Şah rejimi hem de Washington'un tek amacının Bağdat'ı antlaşmaya çekebilecek kadar zayıflatmak olduğu belirtilmiştir. Kürtlere hiçbir zaman üç aydan daha fazla yetecek cephane verilmemesi de bunun bir göstergesiydi.
Şeyhler ve milliyetçilik
Çoğunluk medrese eğitiminden geçen ve yine medrese hocası olan şeyhlerin bir kısmı 1880 ve 1925 arası Kürt milliyetçi hareketinde lider konumunda yer aldılar.
1880 yılında Batı İran'ı işgale girişen Nakşi Şeyhi Taha Nehri'nin oğlu Şeyh Ubeydullah İsyanı milliyetçi saiklerin etkili olduğu ilk Kürt isyamıdır. Daha sonra yüzyılın başında
BARZANİLER:
Yakın dönem Kürt tarihinde etkin rol oynamış Irak Kürdistanı'ndaki Barzan mıntikasında meskun aşiret/aile. Aşiret adını dağlık bölgedeki Barzan Köyü'nden almaktadır. Barzani Aşireti, Beroji, Mizori, Şarvani ve Dolemêri olmak üzere aynı bölgede meskun dört aşiretten müteşekkil bir aşiret konfederasyonudur. Barzanilerin
ALİŞER(alişêr)
Halk ozanı ve Koçgiri isyanının önde gelen isimlerinden. Hasenan aşiretine mensuptur. Dersim olayları sırasında seyid rızanın yanına sığındı ve seyid rızanın yegeni,devlet yanlısı rehber’in adamları tarafından kendisi ve eşi zarife hanımın başları kesilerek öldürüldü.
Sayfa 53 - Nûbihar