Denemeler
Francis BaconDenemeler Gönderileri
Denemeler kitaplarını, Denemeler sözleri ve alıntılarını, Denemeler yazarlarını, Denemeler yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Kendi değeri olmayan bir insan başkalarının değerini hiçbir zaman çekemez, çünkü insan gönlü, ya kendi üstünlüğü ya da başkalarının kötülüğü ile beslenmek ister, bunların birinden yoksunsa ötekine dayanmak zorunda kalır, bir başkasının üstün
değerine ulaşmak umudunu yitirince de, o kişiyi bulunduğu yüksek yerden aşağıya çekmekle bir eşitlik kazanmaya çalışır.
Kendi kızını kurban eden Agamemnon’u gözünün önüne getiren şair Lucretius şöyle haykırır: Din, insanı böyle büyük kötülüklere bile sevk edebilir.
İnsanı, az bilmek kadar kuşkulandıran hiçbir şey yoktur
Sayfa 132Kitabı okudu
Oysa yaralar deşilmeden sağaltılamaz.
Sayfa 118Kitabı okudu
İnsanın en büyük dalkavuğu kendisidir
Sayfa 115Kitabı okudu
Çünkü sevginin olmadığı yerde kalabalık, insanı yalnızlıktan kurtarmaz
Sayfa 111Kitabı okudu
LVIII NESNELERİN DEĞİŞKENLİĞİ ÜZERİNE
Büyük güçbirlikleri ile ülkeler arasındaki birleşmeler de savaşı körükleyen şeylerdir, çünkü bu ülke çok üstün bir güce erişti mi, bir gün nasıl olsa taşacak olan dev bir ırmağı andırır. Roma, Osmanlı, İspanyol Devletleriyle daha başkalarında durum bu olmuştur.
LV ÜN SAN ÜSTÜNE
En yüce ün türlerini önemlerine göre şöyle sıralayabiliriz: önce “conditores imperiorum,”2 Romulus,3 Kyros,4 Caesar, Sultan Osman, Şah İsmail gibi devlet kurucuları gelir. İkinci olarak “legislatores” (yasa koyucular) gelir; bunlar, koydukları yasalar kendilerinden sonra da yaşadığı için, ikinci-kurucu ya da “perpetui principes”5 diye de anılırlar; Lykurgus,6 Solon, Justinianus,7 Edgar,8 “Siete partidas”ın yazarı Kastilya Kralı bilge Alphonsus9 gibi.
2 “Devlet kurucular.”
3 Romulus, mitologyaya göre Roma Devleti’nin kurucusu, ilk kralıydı. Roma kentinin de adını ondan aldığı söylenir.
4 Kyros, Pers Krallığı’nın kurucusu, ilk hükümdarıydı. Onun da adı bir sürü efsaneye karışmıştır. İ.Ö. 550’de tahta çıkmış. İ.Ö. 529’da öldürülmüştü.
5 “Sürekli önder.”
6 Lykurgus, İ.Ö. dokuzuncu yüzyılda yaşadığı söylenen ünlü Ispartalı yasa koyucudur.
7 Justinianus (İ.S. 483-565), 565’te Doğu Roma imparatoru olmuş, Roma yasalarını geliştirerek ünlü Justinianus Yasaları’nı koymuştu.
8 Edgar İ.S. 973-975 arası İngiltere krallığı yapmıştı. Kişiliği çevresinde pek çok söylenti vardır. Güvenilir tarihçilere göre barışçı, ülkesini mutlu yaşatmış bir kraldı.
9 Kastilya Kralı Alphonsus (1221-1284) Mağriplilere karşı kazandığı birçok büyük savaşla ünlüydü. Bilime büyük bir ilgisi vardı. Yasalar üzerine hazırladığı Siete partidas (Yedi bölüm) adlı yapıtıyla anılır. Kitabını yedi yılda bitirdiği için bu başlıkla adlandırmıştı.
LIV BÖBÜRLENMEK ÜSTÜNE
Kendileri de biraz böbürlenmeseydi, ne Cicero’nun, ne Seneca’nın, ne de Plinius Secundus’un4 ünü böyle uzun sürebilirdi.
4 Küçük Plinius, Büyük Plinius’un yeğeniydi. İ.S. 62’de doğmuştur. Britanya Konsülü olduğu sırada, İmparator Traian için Hıristiyanlığın bir incelemesini yazmıştı.
XLV YAPILAR ÜSTÜNE
Bir yeri kötü yapan, yalnız kötü hava değil, yollarının bozuk, alışveriş çevresinin, Momus’a1 da sorarsanız, komşularının kötü oluşudur.
1 Momus, kusur bulma tanrısıydı. Aisopos’un bir masalında anlatıldığına göre bir gün Prometheus bir insan yaratmış, Zeus bir boğa, Minerva bir ev, sonra Momus’a sormuşlar nasıl oldu diye. O da boğayı, boynuzları gözlerinin altında değil diye, insanı göğsünde bir kapısı yok diye, evi de kötü komşulardan kaçırmak için tekerlekleri yok diye beğenmemiş.
İnanın bana, şarkıların en tatlısı, bir insanın gönlündeki yüce amaçlarıyla umutlarına eriştiği an, “Nunc dimittis”9tir.
9 “Şimdi artık salıver beni Tanrım…” Bkz. Kutsal Kitap, Luka II, 29.Kitabı okudu
Augustus Caesar bir selamla ölür: “Livia conjuguii nostri memor, vive et vale.”3 Tiberius, ikiyüzlülüğü içinde ölür, Tacitus’un da dediği gibi: “Lam Tiberium vires et corpus, non disimulatio deserebant.”4 Vespasianus, oturaklı iskemlesi üzerinde, bir şaka yaparak ölür: “Ut puto deus fio”5 Galba ise “Feri, si ex re sit populi Romani,”6 diyerek uzatır boynunu ölüme. Septimus Severus, var gücüyle çalıştığı sırada, iş başında ölür: “Adeste, si quid mihi restat agendum.”7
3 “Livia, birlikte yaşamımızı ömrünce unutma, hoşça kal.” Suetonius, Augustus, 99.
4 ”Tiberius’un canı gövdesinden çıkmıştı, ama ikiyüzlülüğü çıkmamıştı.” Tacitus, Annales, VI, 50. Tiberius, Augustus Caesar’dan sonra İ.S. 14-37 yılları arasında Roma imparatorluğu yapmıştı.
5 “Tanrılaşıyorum galiba.” Suetonius, Vespasianus, 23. Vespasianus, İ.S. 70-79 yıllarında Roma imparatorluğu yapmıştı.
6 “Roma halkı için hayırlı olacaksa, vur.” Suetonius, Galba, 20. Galba, Neron’dan sonra zenginliği yardımıyla imparator olmuştu. İ.S. 68’de sokakta öldürüldü.
7 “Görülecek başka işim kaldıysa, çabuk olun.” Dio Cassius, LXXVI, 17. Septimus Severus, İ.S. 193-211 yıllarında Roma imparatoru. Büyük Britanya’ya bir ayaklanmayı bastırmaya geldiğinde, York’ta ölmüştü.
Eğri yolu tutmuş dolambaçlı davranışlar, ayağı üstünde değil de karınüstü yerlerde sürünerek ilerleyen yılanın davranışını andırır.
XLI TEFECİLİK ÜSTÜNE
Tefecilerin, Yahudilik yaptıkları için turuncu külahlar giymeleri gerektiği ileri sürülmüştür.4
4 Ortaçağda Yahudilerin belli bir kılıkta giyinmesini zorunlu kılan yasalar vardı. Özellikle sarı renk giymek zorundaydılar.