Hata neredeydi? sorusu, yıllarca komplo teorilerine yol açan Bunu bize kim yaptı? sorusunun doğru şekli olarak kitapta yer alıyor. Bernard Lewis komplo teorilerinin sebebini "yaşanan talihsizlikler için başkalarını suçlamak genellikle daha kolay ve tatmin edici olur" şeklinde açıklar. Ona göre 'Ortadoğu' milletleri olarak bizler talihsizlikler için hep bir günah keçisi aramışız. Kah moğollar, kah yahudiler, kah Batılı emperyalistler... Biz bunlarla uğraşırken yani bunu bize kim yaptı diye sorarken, asıl sormamız gereken soruların 'Neyi yanlış yaptık ve nasıl düzeltiriz?' oluğunu söylüyor. Lewis kitapta Osmanlı'nın yıkılış sürecinden, İran'ın sekülerleşme sürecinden, doğunun batılılaşma sancısı ve benzerlerinden bahsediyor. Kitap tarih kitabı olmanın dışında birçok soruyu kendimize yöneltmemizi sağlıyor. Bilimi elimizde tuttuğumuz zamanlardan basit tartışmalara duçar olduğumuz zamanlara nasıl geldiğimizi ve neden bir türlü düzeltemediğimizi sorgulamamızı istiyor. Daha ne olsun, Bernard Lewis'ten bize tavsiyeler...! Sabırla okuduğunuz için teşekkür ederim. Nacizane tavsiyem: atalatten uzak durmak ve hoşgörü.