İran Kürdistanı

Kürdistan'ın bölünerek yeni sınırların çizilmesiyle, özellikle Türkiye ile İran arasındaki geleneksel yaz ve kış göçleri engellenmiş oldu. Yarı göçebeler sınırları geçme haklarını yitirdiler. Sınırlar bazan aşiretleri ikiye hatta üçe böler(Şikak aşireti İran ve Türkiye, Herki aşireti İran, Irak, Türkiye arasında bölünmüştür. Kürt göçebelerin yerleşikliğe geçişi bazı etkenler nedeniyle gecikmiştir: iklim hayvancılık için elverişli ve ot boldu, ekilebilir toprak azdı, aşiretler devlete karşı herhangi bir yükümlülükleri olmadan bağımsız yaşamayı yeğliyorlardı. Fakat sonunda, devlet merkezileşmeyi güçlendirdiğinde göçebelik de söndü.

Belge YayınlarıKitabı okudu

Sirvat

19. yüzyılın ortalarında Kürdistan halkının üçte biri göçebe aşiretlerden oluşuyordu. Toprağı ortaklaşa kullanıyorlardı ve bir yöneticinin koruması altındaydılar. Kürdistan'da aşiret klanlara (taife, bar, tira) bölünmekteydi, onlar da hoz, xel veya binemal'lara bölünmüşlerdi. Hem aşiretin önderi Beg'in hem de klan önderleri ağaların tam idari hukuki yetkileri vardı. Beg'in kararları kesindi fakat eşevin denilen 'ak sakallılar'ın bu kararlar üstünde büyük etkisi vardı. Beg öldüğünde en büyük oğlu yerini alırdı veya erkek mirasçısı yoksa 'ak sakallılar' yeni bir önder seçerlerdi. Bir kadının aşiret şefi olduğu da bazı durumlarda görülmüştür. Davalara şef bakar, evliliklere o izin verirdi, vb. Aşiretin toprak ve yaylalarının sahibi olmamasına karşın önder daima primus inter pares'ti(eşitler arasında birinci) ve bazı ayrıcalıkları vardı; köylüler ona düzenli olarak tarımsal ürün ve yün armağan ederler.

Belge YayınlarıKitabı okudu

Reklam

Sirvat

Her aşirette üç ayrı grup tanımlanabilir: Öncelikle şef ve ailesi vardır, bunlar aşiretin ayrıcalıklı üyeleridir. İkincisi bir çok işi gören hizmetçiler(gulam) bulunur. Son olarak aşiretin normal üyeleri olan çoğunluk gelir. Her aşirette ayrıca din adamları grubu, şeyhler (çeşitli mezheplerin temsilcileri), imamlar (molla) ve seyyidler(Peygamberin soyundan gelenler) bulunur. Din adamlarının da çeşitli ayrıcalıkları vardır. Aşiret üyeleri arasında, sahip oldukları hayvan sayısından kaynaklanan önemli ekonomik eşitsizlikler vardır. Özel mülkiyetin bulunmadığı durumlarda bile bu eşitsizlikler önemli rol oynar. Bazı üyelerin yalnızca bir kaç koyunu varken, şef ve öteki soyluların büyük koyun ve keçi sürüleri vardır.

Belge YayınlarıKitabı okudu

Sirvat

İki dünya savaşı arasındaki dönemde İran Hükumeti Kürtleri yerleştirmek için Orduyu kullanmış ve bunun yıkıcı sonuçları olmuştur. Bazan bütün bir kabile yok edilmiştir. İran, Türkiye, Sovyetler Birliği sınırlarında yaşayan Celali aşiretinin ıo,ooo üyesinden ancak bir kaç yüzü Merkezi İran'a zorunlu göçten sağ çıkabilmiş ve 1941'de kendi, topraklarına dönebilmiştir. General Ahmet Ağa Han Lurların tasfiyesiyle kötü. bir ad kazanmış ve 'Luristan kasabı' olarak tanınmıştır. Galbaghi aşireti de aynı olayları yaşamıştır. Aşiret Hemedan ve Isfahan'a göç ettirilmiş topraklarına Türkçe konuşan insanlar yerleştirilmiştir. «Göç sırasında konulan koşullar o kadar ağırdı ki, birçoğu dağlara çıkarak aylarca asiler gibi dövüşmeyi yeğlemişlerdi»

Belge YayınlarıKitabı okudu