Bir dinle tanışma, onunla ilişki kurma ve o dine girme aşamaları, asla kısa bir süreci kapsamaz. Bu sürecin uzun olacağı barizdir. Din değiştirmeyi etkileyen faktörlerin sayısının fazlalığı ve birçok alandaki tesirleri, zaten bu olgunun zaman-mekân dinamiğinde değerlendirilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Öte taraftan sosyolojik olarak din değiştirmek, büyük bir değişim olarak görülmektedir. Toplum tarafından yeni bir dinin benimsenmesi de -fert ve fertlerden müteşekkil toplum adına düşündüğümüzde- hemen sonuçlanacak bir durum değildir. Bu değişimin siyasî, sosyal, iktisadî, kültürel kısımlarını dikkate alınca gerçekleşen olgunun ne denli dallı-budaklı olduğunu görmekteyiz.
Şunu söylesek herhâlde söylemek istediklerimizi özetlemiş oluruz: Birçok etkenin toplamı, “Türklerin İslâm’a geçiş” olgusunu inşa etmiştir.