Komonist Masasındaki Nazım Hikmet
Tolga ŞardanKomonist Masasındaki Nazım Hikmet Gönderileri
Komonist Masasındaki Nazım Hikmet kitaplarını, Komonist Masasındaki Nazım Hikmet sözleri ve alıntılarını, Komonist Masasındaki Nazım Hikmet yazarlarını, Komonist Masasındaki Nazım Hikmet yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.2. Hamid Jurnalcilik Anlayışını Toplumun Genetik Kodlarına Yaydı
Nâzım Hikmet’in adının geçtiği her şeyin yasak olduğu bir dönemde, Ankara’nın Doğanbey Mahallesi’nde enteresan bir olay yaşanıyor. 1952 yılının sıcak bir Ağustos gecesi, polise başvuran bir vatandaş, tablacıdan aldığı fındığın içine konan kâğıdın daktiloyla yazılmış olduğunu gördüğünü, kesekâğıdını açıp baktığında Nâzım Hikmet’in Bulgaristan’da
Devletin bazı yazışmalarında, Münevver Hanım için–Nâzım Hikmet’le aralarında bir resmi nikâh olmadığından olsa gerek– “Nâzım Hikmet’in metresi” tanımlamasını kullandığı anlaşılıyor.
Münevver Hanım’ı, Ankara’da bulunduğu süre içinde takip etmekle görevlendirilen polisler, yedi günde dokuz ayrı takip ve izleme raporu hazırladı:
Ancak bu takibat da Münevver Hanım ve oğlu Mehmet’in kaçışını engellemedi. Şairin kaçışından tam 10 yıl sonra anne oğul İstanbul ve Türkiye’yi terk etti. Kaçışı, Dünya Barış Konseyi’nin İtalyan delegelerinden Joyce Lussu organize etti. İstanbul’dan Ayvalık’a gelen Münevver Hanım, Ege’de yatla turistik geziye çıkmış gibi denize açıldı ve Yunanistan’a ulaştı. Oradan da Polonya’ya geçtiler.
Ancak Nâzım Hikmet başka bir hayata başlamıştı. Hayat arkadaşı Münevver Hanım’a duyduğu özlem, şairin yurtdışındayken başka kadınlarla yakınlık kurmasına engel olmamıştı. 1955’te tanıştığı Vera Tulyakova adlı genç ancak evli bir kadınla tutkulu bir aşk yaşamaya başlamıştı. Kendisinden 30 yaş küçük Vera’yla 18 Kasım 1960’ta evlenmişti. Yani Münevver Hanım ile oğlu Mehmet Nâzım Varşova’ya geldiklerinde Nâzım Hikmet evliydi.
Nâzım Hikmet’in gitmesini engelleyemeyen devlet, Münevver Hanım ve oğlu Mehmet’le ilgili benzer hataya düşmek istemiyordu. Münevver Hanım’ın Ankara ziyareti sırasındaki çalışmalar bunu gösterdi.
"T.C. İSTANBUL İLİ EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜ
Şube : 1 Sayı: 5073
Öz: Münevver Andaç’ın Ankaraya gittiği hakkında.
Seyyarla Aceledir
Ankara
Babası Hikmet Nâzım Bey’in ikinci evliliğinden olan üvey kız kardeşi Fatma Melda Hanım’ın eşi Refik Erduran’ın kullandığı “Chris Craft” sürat motoruna binen Nâzım Hikmet, 17 Haziran 1951 Pazar günü Tarabya kıyısından Karadeniz’e açılmıştı. Karadeniz’in Marmara girişinde Romanya bayraklı yük gemisine alınan şair, ilk aşamada Köstence’ye vardı. Nâzım Hikmet’in Romanya’da olduğunu 20 Haziran 1951’de Bükreş Radyosu dünyaya duyurdu.
O günlerde hükümet; hem devletin varlığını göstermek, hem Nâzım Hikmet karşıtlarının eleştirilerini göğüsleyip tansiyonu düşürmek, hem de Nâzım Hikmet yanlıları ve komünist cenaha gözdağı vermek amacıyla harekete geçme kararı aldı. 25 Temmuz 1951’de Nâzım Hikmet vatandaşlıktan çıkarıldı.
Nâzım Hikmet’in Romanya’ya gittiği bilgisinin gazetelerde yayımlanmasına karşın Ankara Emniyeti tedbiri elden bırakmadı. Şube 1 bünyesindeki K II Komünist Masası’nda görevli polis Mustafa, Nâzım Hikmet’in izini bulmakla görevlendirildi. Kıdemli bir memur olan Mustafa, yaklaşık 10 yıldır komünist faaliyetlerin önlenmesi konusunda çalışıyordu. Talimatı aldıktan sonra yaptığı araştırmalar sonucunda, 22 Haziran 1951 raporunu şöyle hazırladı:
"Kominist masası amirliğine
21/6/951 Günü telekki edilen emir üzerine Nazım Hikmet’in Ankarada gelmesi muhtemel olan şüpheli Oktay Rifat, Melih Vecdet Anday, Abidin Dino, Pertev Nail Boratav, Muvaffak Şeref, Emin Türkelçi, Neriman Hızır, Ve diğer koministlerin evlerinin atrafında yapmış olduğum sıkı kontorol ve gizli yaptığım tahkikattan ve Ali Fuat Cebesoy, Çimonto fabrikası müdürü Şeydanın hanımı Nazım Hikmet’in ablası olması dolayisiyle buralardada gizli yapdığım tahkikat neticesinde Nazım Hikmet’in Ankaraya geldiğine dair hiçbir izine raslanamadığını sayğile arzederim.
22/6/951
Polis memuru Mustafa Tunçel"
Kendisini takiple görevli polisleri atlatarak yurtdışına çıkması Ankara’da krize neden oldu. Gerek İçişleri Bakanlığı, gerekse Emniyet Müdürlüğü, DP iktidarının “özel hassasiyet” gösterdiği Nâzım Hikmet’in izinin bulunması için çalışmalarını yürütüyordu.
İçişleri Bakanlığı, Nâzım Hikmet’in kayıplara karışmasından üç gün sonra Ankara Valiliği’ne özel bir yazı gönderdi. 20 Haziran 1951 tarihini taşıyan “çok acele” ve “zata mahsus” yazıda Nâzım Hikmet’in Ankara’da bulunup bulunmadığının araştırılması isteniyordu. Ankara’ya gelen iki yazı ile aynı gün “imza karşılığında” teslim edilen talimat şu şekildeydi:
"T.C. Ankara Vilâyeti Emniyet Müdürlüğü
Ş : 1 6206 Birinci Şube Nöbetçi Komiserliğine
Tanınmış Komünist Nazım Hikmet’in İstanbul’da oturmakta iken izini gaip ettiği anlaşılmış ve Ankara’ya geldiği haber alınmıştır. Askerlikçe ilişiği bulunup İstanbul Askerlik Şubesince aranılan adıgeçenin, bir fotoğrafisi ilişiktedir. Bu fotoğrafın bütün şube âmir ve memurlarına gösterilip teşhis ettirilmesini ve gittikleri, gezdikleri yerlerde etrafı tetkik ederek adı geçeni gördükleri takdirde gözden gaip etmeden en yakın bir mahalden telefonla şubeye haber vermeleri lüzumunun kendilerine imza karşılığı tebliğini rica ederim.
21/6/951
Şube 1. Müdürü M. Bozkır"
Aynı günlerden birinde, tenha bir sokakta bir trafik kazasına kurban gidiyordu az daha. Hem Sabahattin Ali’nin öldürülmesi de aklından çıkmıyordu. Aldığı bilgiye göre, onu da ortadan kaldırmak istiyorlardı. Öldürülmekten korkuyordu. Türkiye’yi terk etmeyi iyice kafasına koymuştu.
Nâzım Hikmet, 13 yıl süren cezaevi günlerinden sonra başladığı İstanbul’daki yeni yaşamına 11 ay dayanabildi. 17 Haziran 1951 sabahı hiç dönemeyeceği ülkesinden ayrılmak zorunda bırakıldı.
Hukuksuzluğun Sonu Yok
O günlerde yeni bir sıkıntıyla karşılaştı Nâzım Hikmet. Devlet, “uyuyan” askerlik konusuyla 6 Haziran 1951 günü bir kez daha kapısını çaldı. Askerlik şubesinden gelen görevliler, 49 yaşındaki Nâzım Hikmet’i götürdüler. İşlemler başlatılmıştı bile. Askere alınması kararı kesindi. Haydarpaşa Asker Hastanesi’nde 8 Haziran günü yapılan sağlık incelemesi sonucunda “sağlam” raporunun gelmesiyle, şairin “iki yıl askerlik hizmetini yerine getirmesi için Sivas’ın Zara ilçesine gönderilmesi” kararı alındı.
Kasım 1950’ye gelindiğinde, tanınan bir yazar olarak Avrupa’da ilgi uyandırmaya devam eden Nâzım Hikmet’e, Dünya Barış Kongresi’nin Varşova’da yapılan ikinci toplantısında “Barış Ödülü” verilecekti. Ancak yurtdışına kaçacağından endişe edildiği için pasaport başvurusu reddedildi. Onun yerine ödülünü Şilili şair Pablo Neruda aldı.
Doğumu, devletin kayıtlarına dört cümlelik notla giren Mehmet de babası gibi yıllarca izlenecekti. Babası Türkiye’yi terk ettikten sonra polislerin çevrelediği bir çocukluk yaşadı. Evlerini ve annesi ile kendisini günün her saati takip ve izleme yapan polislerle arkadaş olmuştu. Arsada oynarken polislerin göz kulak olduğu Mehmet Nâzım’ı çıktığı ağaçtan inemeyip takılı halden kurtaran polisler oluyordu. Polis arabalarına binip direksiyon öğreniyordu. Polis memurlarını isimleriyle biliyor, evden çıktığında heyecanla onlara koşuyordu. Belki de babasının eksikliğini ve özlemini garip biçimde polislerle gideriyordu...