Ortaçağın Günbatımı
Johan HuizingaOrtaçağın Günbatımı Sözleri ve Alıntıları
Ortaçağın Günbatımı sözleri ve alıntılarını, Ortaçağın Günbatımı kitap alıntılarını, Ortaçağın Günbatımı en etkileyici cümleleri ve paragragları 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Simgecilik, Orta Çağ düşüncesinin hayat soluğu gibiydi.
Yokolmaya veya tamamen mekanik hale dönüşmeye başladığında, tanrı tarafından istenilmiş olan bağımlılıkların devasa yapısı artık bir ölüler kenti haline geliyordu. Şeyler arasındaki ilişkileri, onların özsel sayılan nitelikleri doğrultusunda gören sistematik bir idealizm, katılığa ve kısır bir sınıflandırmaya yönelmektedir.Kavramları çıkarsamacı bir şekilde bölmek, daha alt bölümlere ayırmak çok kolaydır. Manevi gökyüzü, bu durumda az veya çok keyfi, sonsuz sayıda takım-yıldız barındıracaktır. Soyut bir mantığın kuralları dışında, sınıflandırmanın içindeki hataları ortaya çıkartacak hiçbir düzeltici bulunmamaktadır; zihin kendini aldatmakta ve yarattığı sisteme olan güveni fazlasıyla değerli bulmaya yönelmektedir.
Orta Çağ insanı, bir şeyin doğasını veya nedenini bilmek istediğinde, bu şeyin çizgilerini genel fikrin doğrultusunda uzatacaktır. Söz konusu olan ister siyasal, ister toplumsal, isterse ahlaki bir sorun olsun işe her zaman onu evrensel bir ilkeden çıkarsayarak başlamaktadır. En sıradan şeyler, bu bakış açısından ele alınmaktadır.
Biçare ruhum bir yol arıyor, şaşkın halde
Bir yer ve uygun çıkış bulmak için
İçine sıkıştığım bu dar geçitte.
Xll. yüzyılda troubadourlar, tatmin edilmemiş arzuyu şiirsel aşk kavrayışının merkezine kaydırdıklarında, Orta Çağ zihniyeti önemli bir dönemeci dönmüştür: aşki bir öykü, ilk kez olumsuz bir temel üzerinde gelişmekteydi. Aslında Antikite de, aşk arzuları ve bunun yarattığı sıkıntıları terennüm etmişti, ama bunları gerçekleşeceği kesin bir mutluluğun bekleme süresi ve teşvikçisi olarak kavramıştı. Pyramos ve Thisbea veya Kaphalos ve Prokris gibi trajik anlatıların duygusal "an"ı, umudun boşa çıkmasında değil de, zaten birleşmiş iki aşığın ölüm yüzünden ayrılmalarındadır. Acı duygusuna burada yol açan unsur, tatminsizlik değil de, talihsizliktir. Tatmin edilmeyen arzu, ilk kez saraylı aşkında esas tema haline gelmiştir. Böylece, tensel aşkla çakışmasına gerek kalmadan, her cins etik özlemi emebilme yeteneğine sahip erotik bir ülkü yaratılmış olmaktadır. Her türden ödül umudundan vazgeçen kadın tapınısı, işte buradan çıkmıştır. Aşk, bütün estetik ve ahlaki tamlıkların çiçeklendikleri alan haline gelmektedir. Saraylı aşık, aşkı nedeniyle erdemli ve saf hale gelecektir. Aşk, Vita nueva'da kutsal bir mutluluk ve kutsal bir bilgi haline gelene kadar, lirik şiirin içinde ruhani unsur giderek önem kazanmıştır. Dante ve çağdaşlarının Dolce stil nuovo'sunda, bir uca varılmış olmaktadır ve bu noktada bir gerileme kaçınılmaz olmaktadır.
Sayfa 156Kitabı okudu
Simgecilik, nedensel bakış açısından, adeta düşüncenin bir cins kısa devresi gibi ortaya çıkmaktadır. Düşünce, iki şey arasındaki bağlantıyı, bunların nedensel ilişkilerinin gizli dolambaçlarını izleyerek aramak yerine, bir sıçrama yapmakta ve bu bağlantıyı neden ile sonuç arasındaki bir yakınlık olarak değil de, anlam ile amaç arasındaki bir yakınlık olarak, aniden keşfetmekteydi. Bu cinsten bir bağlantı, iki şeyin, genel bir değere aktarılabilen özsel bir niteliğe birlikte sahip oldukları an kendini dayatabilirdi. Veya deneysel psikolojininn diliyle: herhangi bir benzerlik üzerinde temellenen her ortaklık, hemen özsel ve mistik bir yakınlık fikrini belirleyebilir. Eğer burada kalınırsa, zihnin oldukça zayıf bir işleyişi söz konusu olacaktır. Üstelik, eğer etnolojik açıdan bakılacak olursa, bu çok ilkel bir işleyiş olacaktır. İlkel düşüncenin işleyişi içinde, belirli bir şeyin kavramının içinde, ayırım hatları birbirine karışır. Bunun devamında bu düşünce, belirli bir şeyin kavramının içine, ona herhangi bir ilişki veya benzerlikle bağlanan tüm kavramları dahil eder. İşte bu da simgeciliğin çok yakınında yer alan bir durumdur.
Sayfa 301Kitabı okudu
Bu kitabın (Roman de la Rose) modası, en az iki yüzyıl sürmüştür. Eser, Orta Çağın sonundaki aristokratik aşk kavrayışını belirlemiş; ve üstelik ansiklopedik zenginliği nedeniyle, eğitimli laik toplumun, bilgilerinin en aydınlık olanlarını devşirdiği hazine de olmuştur. Koskoca bir dönemin egemen sınıfının entelektüel ve manevi değerlerini bir "ars amandi"den (aşk sanatı) edinmiş olması dikkate değer bir olgudur. Kültür ülküsü, aşk ülküsüyle karışmaktadır, bu da hiçbir dönemin tanık olmadığı bir karışım meydana getirmektedir. Tıpkı skolastiğin Orta Çağ zihniyetinin bütün felsefi düşünceyi birleştirme konusundaki devasa gayretini temsil etmesi gibi; saraylı aşkı teorisi de, daha az yüksek bir alanda olmak üzere, soylu hayata ilişkin her şeyi kucaklamak istemiştir. Roman de la Rose sistemi tahrip etmemiş, onun eğilimlerini değiştirmiş ve içeriğini zenginleştirmiştir.
Sayfa 157Kitabı okudu
Michel-Angelo aynı zamanda, bizzat Orta Çağı da yargılamış olmaktadır. Dindarlar, Orta Çağ zihniyetine sahip insanlardır. Bu büyük ustaya göre, eski güzellik sıradan ve fakir insanların alanı haline gelmiştir. Fakat onun bütün çağdaşları olaya böyle bakmamaktadırlar. Dürer, Quinten Metsys ve Kuzu'ya (İsa'ya) Tapınma adlı tabloyu öptüğü söylenilen Jean Scorel'e göre, XV. yüzyıl sanatı ölmemiştir. Fakat Rönesansı en mükemmel şekilde temsil eden Michel-Angelo'dur. Flaman sanatında mahkum ettikleri, tam da Orta Çağ sonu zihniyetinin esas çizgileridir: şiddetli duygululuk, her şeyi bağımsız bir bizatilik olarak görme eğilimi, kavramların çokluğu içinde kaybolma eğilimi. Her zaman olduğu gibi, yeni sanat ve hayat anlayışının ancak bir önceki çağın güzellik ve hakikatlerini geçici olarak bilmezden gelerek gerçekleştirebilen Rönesans zihniyeti bunlara karşı çıkmaktadır.
Sayfa 392Kitabı okudu
Bu dönemin düşüncesinin karakteristikleri olarak ele aldığımız, her fikre belirgin bir biçim verme ihtiyacı, hayalgücünün taşkınlığı ve sonsuza kadar sistemleştirme isteği; bütün bunlar sanatta da karşımıza çıkmaktadırlar. Biçimsiz, figürsüz veya süssüz hiçbir şey yoktur. Parlak gotik sanat, nihayetsiz bir kapanış müziği gibidir: biçimler kendi gelişmeleri içinde kaybolmakta, her ayrıntı ince ince işlenmektedir; hiçbir çizgi yoktur ki karşılığı çizilmesin. Biçim, parlaklığı içinde, fikri istila etmektedir; söz, bütün hatları ve bütün yüzeyleri ele geçirmektedir. Bu, şu boşluk dehşetinin egemen olduğu bir sanattır ve bu durum, herhalde çökmekte olan kültürlerin karakteristiğidir.
Sayfa 370Kitabı okudu
Orta Çağın sonundaki gibi canlı bir hayal gücünün, safiyane bir idealizmin ve güçlü bir duygusallığın egemenliği altındaki bir zihniyet, zihne sunulan her kavramın gerçekliğini kolaylıkla kabul eder. Bir fikre bir ad ve biçim verilince, gerçekliği de kabul edilir; böylece eğer deyim yerindeyse, manevi ve dinsel figürler sistemi içine girmiştir ve ister istemez onların inanılırlığını paylaşmaktadır.
Deschamps, aşırı edepsiz bir düğün şiirini Antoine de Bourgogne'a ithaf etmiştir. Soylu Jean Régnier, Burgonya düşesi ile bütün saraylı hanımların isteği üzerine, bir şehvet baladı yazmıştır. Bu gibi adetler, saray hayatının dayattığı zorlama ve edeple tam bir zıtlık içindeymişe benzemekteydiler. Cinsel ilişkilerde fazlasıyla utanmaz davranan aynı çevreler, saraylı aşkı ülküsünü yüceltiyorlardı. Acaba onların teorisinde bir iki yüzlülük mü, yoksa adetlerinde can sıkıcı formalitelerin kinik bir şekilde terkedişilini mi görmek gerekir?
Sayfa 159Kitabı okudu