"Bu kitabın adında yer alan 'gölge'nin bir anlamı da bizlerin medeni bir biçimde hayatımızı sürdürmek için kontrol altında tuttuğu içimizdeki saklı ve gizli yerlerdir. Gölgelerimizin suç eğilimi vardır. Bazı insanlar, birçok farklı nedenden dolayı suç işleyerek bu gölgeleri açığa vurur.
Açığa vurulan gölgeleri daha iyi anlayarak kendimizi daha derinden anlama fırsatı elde edebiliriz."
Kitabı bitiren bu cümleler inceleme yapma gereğini ortadan kaldırsa da, insanın gelişimsel doğasının çeşitliliğine, benzer deneyimlerden farklı anlamlar çıkarma yetkinliğine, biyolojik makineler olarak neredeyse aynı dişlilere sahip olmamıza rağmen birbirimizden bu denli farklı oluşumuza hayran olan ben, birkaç cümle kurmadan edemeyeceğim.
Kitap, tabi ki, okuduğumda beni suç psikolojisi alanında uzman yapmadı. Ancak Zimbardo'nun 'Şeytan Etkisi' kitabından sonra okununca, suç eyleminin (suçun türünden bağımsız olarak) insanın doğumu ile başlayan süreçteki öğrenmelerden kaynak alarak nasıl şekillendiği, takip eden suç eylemlerinin nasıl evrim geçirip geliştiği, suç işleyen bireyin suç eylemine nesne olan bireyi, hangi sebeple nesneden öte görmeyi nadiren başarabildiği gibi sorularımı açıklığa kavuşturduğu da kesin.
Ergenliğimin en derin sorgusu olan ve yakamı bir türlü bırakmamış "insanlar kötü mü doğar?" sorusuna cevaben, yazarın şu cümlesini bir süre akıl köşesinde tutacağım:
"Hiçbirimiz 'insan' olarak doğmayız."
