Şipşak Dostoyevski
Klaus StädtkeSözler ve Alıntılar
Yeraltından Notlar
Her insanın, herkesle paylaşmadığı, olsa olsa en yakın arkadaşlarına anlattığı şeyler vardır. Ama bazı şeyler vardır ki, bunları dostlarına değil, sadece kendine açar, bunu da ketumluk sözü alarak yapar. Bir de öyle şeyler vardır ki, insan bunları kendine açıklamaktan bile korkar. İnsan bu koşullarda kendine ve dünyaya karşı dürüst olabilir mi?
Dostoyevski, 1856’da bir arkadaşına yazdığı mektupta, “Gençken insanın üzerine fikirler adeta yağıyor, ne var ki bunları hemen kapmak ve söze dökmek hata olur. İnsanın sentezi beklemesi, düşünmesi ve bir fikri meydana getiren her bir ayrıntının bir bütünü oluşturacağı günü beklemesi gerekir” der.
Zorbalık, alışkanlık olmuştur.
Sayfa 18
Yeraltından Notlar
Dostoyevski’nin yeraltı adamı, gerçeğe ve doğaya açılan bütün bağlantı yollarını reddeder, dahası kendini bile inkâr eder.
Dostoyevski, başkarakteri aracılığıyla ilk kez ve komedi formunda, en sevdiği fikirlerden birini gözler önüne serer: Kişinin kendini yok yere olduğundan büyük görmesi ve patolojik bir şekilde iktidar peşinde koşmasıyla ortaya çıkan, sosyal köklerinden uzaklaştırılma, aşağılık duygusu ve telafi ihtiyacı arasında bağlantı kurma eylemi.
Dostoyevski eserlerinde, sanayi çağının ve XX. yüzyılın totaliter rejimlerinin sonradan yaratacağı psikolojik etkileri kehanette bulunurcasına anlatır. Bunun karşısına, Rusya ve Rus halkının başlatmasını istediği, gelecekteki Hıristiyan kardeşliği çerçevesinde “Kaybolan insanın yeniden ayağa kalkması” diye tanımladığı ütopik düşüncesini koyar.
Dostoyevski’nin inançlı bütün kahramanlarında, inançlarını yaşadıklarını ancak bunu duyuramadıklarını görürüz. Bu kişiler gerçek dünyayla kurdukları ilişkilerinde silik, saf, gülünç ve de alıktırlar. Buna karşın, yazarın ateist başkahramanları ihtiraslarını ve dürtülerini gönüllerince yaşarlar, suça karışırlar, içlerini kemiren kuşkuyla tutarsız davranışlar sergilerler ve bu duygulardan genelde intiharla kurtulurlar.